وضعیت موزه های جهان زیر ذره بین اعداد

گردشگری به عنوان یکی از صنایع فرنگی خلاق، مهم و سودآور در سطح جهان شناخته شده است. موزه ها از عناصری هستند که نقش مهمی در صنعت گردشگری بازی می‌کنند. همه ما کم و بیش با موزه آشنایی داریم و احتمالاً از یک یا چند موزه تاریخی و باستان شناسی ، مردم شناسی ، نظامی ، کاخ موزه و یا پارک موزه بازدید کرده‌ایم. گزارش سال 2023 استاتیستا درباره موزه های معروف جهان ، آمار ها و اطلاعات مفید و جالبی را از وضعیت موزه های جهان بیان کرده و بینش مناسبی را برای مخاطبان و دوست‌داران این عرصه به وجود می‌آورد. بر همین اساس در نوشتار حاضر و با استفاده از گزارش مذکور، وضعیت موزه های جهان با نگاهی داده‌محور بررسی می‌‌شود.

نمای کلی از وضعیت موزه های جهان

ارزش بازار موزه ها ، اماکن تاریخی ، باغ‌وحش‌ها و پارک‌ها در سراسر جهان در سال 2022، 60.6 میلیارد دلار برآورد شده که پیش بینی می‌شود این رقم با افزایش ۶۰درصدی، در سال ۲۰۲۳ به حدود 97 میلیارد دلار برسد. همچنین روند رشد این بازار تا سال ۲۰۲۷ صعودی خواهد بود و بر اساس پیشبینی‌ها به بیش از ۱۱۹ میلیارد دلار خواهد رسید.
این داده‌ها از رونق و تحول چشمگیر در صنعت گردشگری و میراث فرهنگی در جهان حکایت دارند. به‌ویژه رشد قابل توجه در سال ۲۰۲۳ می‌تواند ناشی از تغییر گرایش های گردشگری و افزایش توجه عمومی به ارزش های تاریخی و طبیعیدر کشور های مختلف دنیا باشد. این روند بر اهمیت حفظ میراث فرهنگی و افزایش مسئولیت‌پذیری جوامع بین‌المللی در قبال محیط زیست و تاریخ بشریت تاکید دارد که می‌تواند به منافع اقتصادی پایدار نیز منجر شود.

شکل 1. اندازه بازار موزه‌ها، مکان‌های تاریخی، باغ‌وحش‌ها و پارک‌ها در سراسر جهان در سال 2022 و پیشبینی آن برای سال‌های 2023 و 2027 (میلیارد دلار)

سرانه موزه های جهان در کشور های مختلف

بر اساس گزارش یونسکو، تعداد موزه ها در سراسر جهان تقریبا به 104 هزار موزه می‌رسد. تا مارس 2021، ایالات متحده با حدود 101 موزه به ازای هر میلیون نفر جمعیت، بیشترین سرانه موزه در جهان را داراست. اروپای غربی و کانادا با 56.3 موزه و اروپای شرقی با بیش از 32.8 موزه به ازای هر میلیون نفر جمعیت، رتبه دوم و سوم سرانه موزه را به خود اختصاص داده‌اند. به طور کلی، تا مارس 2021، نزدیک به 14 موزه به ازای هر میلیون نفر جمعیت در سراسر جهان وجود داشته است.

شکل 2. تعداد موزه به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت در نقاط مختلف جهان تا مارس 2021

کشورهای پیشرو در زمینه موزه داری

بررسی کشورهای پیشتاز جهان بر اساس تعداد موزه ، نشان می‌دهد که با بیش از 33 هزار موزه در ایالات متحده آمریکا ، بیشترین تعداد موزه در جهان در آمریکا وجود دارد. همچنین پس از آمریکا، دومین و سومین کشورهای جهان از لحاظ تعداد موزه آلمان و ژاپن هستند که به ترتیب به تعداد ۶,۷۴۱ و ۵,۷۳۸ موزه دارند. نکته قابل توجه در این رده‌بندی، اختلاف تعداد موزه های آمریکا با سایر کشورها به ویژه کشورهای پرجمعیت مانند چین است. همچنین سرانه موزه در پنج کشور نخست یعنی آمریکا ، آلمان ، ژاپن ، چین و روسیه به‌ترتیب برابر 101، 81، 46، 4 و 38 موزه به ازای هر میلیون نفر جمعیت است. این اعداد به خوبی گرایش‌های فرهنگی و سرمایه گذاری در حوزه های فرهنگی کشورهای مختلف و میزان تعهد آن‌ها به حفظ و ارتقاء میراث فرهنگی را نشان می‌دهد.

شکل3. رتبه‌بندی کشورهای پیشرو در سراسر جهان بر اساس تعداد تخمینی موزه‌ها تا مارس 2021

پربازدیدترین موزه های جهان

شاید این موضوع برای شما هم جالب باشد که پربازدیدترین موزه های دنیا ، کدام موزه‌ها و در کدام کشورها هستند. موزه لوور پاریس با 7.73 میلیون بازدیدکننده، پربازدیدترین موزه جهان در سال 2022 است. موزه واتیکان با 5.08 میلیون نفر بازدیدکننده در رتبه دوم قرار دارد. موزه تاریخ ملی لندن نیز با 4.66 میلیون نفر بازدیدکننده در جایگاه سوم قرار دارد. همچنین موزه بریتانیا و موزه ملی تاریخ طبیعی واشینگتن به ترتیب با 4.1 و 3.9 میلیون نفر بازدیدکننده در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
نگاهی به روند تعداد بازدیدکنندگان موزه های معروف جهان نشان می‌دهد که بازدید از موزه در سال‌های 2020 و 2021 کاهش یافته است. این مسئله مربوط به دوران همه‌گیری بیماری کرونا می‌شود و تأثیر کووید-19 بر یکی از شاخه‌های اصلی صنایع فرهنگی و خلاق یعنی گردشگری و میراث فرهنگی پررنگ بوده است.

شکل4. پربازدیدترین موزه‌های جهان از سال 2019 تا 2022 (میلیون نفر)

موزه هایی محبوب در شبکه های اجتماعی

با توجه به نقش فضای مجازی در تبلیغات ، جذب و همراهی مردم، تعداد دنبال کنندگان شبکه های اجتماعی متعلق به موزه ها در چهار برنامه تیک تاک ، توئیتر ، فیسبوک و اینستاگرام بررسی و تحلیل شده است. بر این اساس، بیشترین تعداد فالوور در شبکه های اجتماعی را تا مارس 2023 به موزه هنرهای مدرن نیویورک در ایالات متحده ، با بیش از 13 میلیون نفر دنبال‌کننده ، اختصاص داده شده است. موزه‌های هنر متروپولیتن نیویورک ، گالری تیت بریتانیا ، موزه لوور پاریس و موزه گوگنهایم نیویورک پس از موزه هنر های مدرن شهر نیویورک به ترتیب با 10.7، 10.3، 9.2 و 6.9 میلیون دنبال‌کننده ، رتبه‌های دوم تا چهارم بیشترین تعداد دنبال کننده را به خود اختصاص داده‌اند.
بی تردید با توجه به فراگیر شدن فضای مجازی در عصر دیجیتال ، استفاده از این ابزارها برای تبلیغ و جذب مخاطب ، می‌تواند علاوه بر منافع اقتصادی و افزایش بازدید مردم از موزه ها ، به افزایش اطلاعات مردم و ارائه آموزش در این عرصه منجر شود که به دنبال آن باعث افزایش بهره‌وری از ثروت موزه‌ها می‌شود.

شکل 5. موزه‌های دارای بالاترین دنبال‌کننده در رسانه‌های اجتماعی از مارس ۲۰۲۳

اندازه بازار صنعت موزه در آمریکای شمالی

در این بخش اندازه درآمد بازار صنعت موزه در آمریکای شمالی به‌عنوان منطقه پیشتاز در این حوزه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. بررسی درامد صنعت موزه در ایالات متحده حاکی از افزایش ارزش این بازار از 12.6 میلیارد دلار در سال 2013 به 16.8 میلیارد دلار در سال 2019 با میانگین حدود 0.7 میلیارد دلار در هر سال است.
به دنبال همه‌گیری ویروس کرونا، اندازه بازار بازدید موزه تغییر قابل توجهی داشته و با حدود 7 میلیارد دلار کاهش یافته و به عدد 9.8 میلیارد دلار در سال 2020 رسیده است. علی‌رغم تداوم روند افزایشی در سال‌های 2021 و 2022، درآمد صنعت موزه و میراث فرهنگی همچنان کمتر از سطح پیش از همه‌گیری باقی مانده و به 11.2 میلیارد دلار در سال 2022 رسیده است. پیشبینی می‌شود این رقم در سال 2023 به حدود 12 میلیارد دلار برسد.

شکل 6. اندازه بازار صنعت موزه در ایالات متحده از سال 2013 تا 2022 و پیشبینی آن در سال 2023 (میلیارد دلار)

جمع بندی

موزه ها به‌عنوان یکی از مراکز مهم گردشگری کشور ها ، به دلیل داشتن مجموعه هایی ارزشمند از آثار هنری ، تاریخی و فرهنگی ، برای مخاطبان جذابیت بسیاری دارند و می‌توانند نقش به‌سزایی در اقتصاد هم داشته باشند. به طوری که می‌توان با توسعه این مراکز به یکی از کشورهای پردرآمد در صنعت گردشگری تبدیل شد. از این رو در گزارش سال 2023 استاتیستا درباره‌ی بازار موزه های سراسر جهان ، آمار و اطلاعات این حوزه بیان ارائه شده است.
بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، رشد این بازار تا سال ۲۰۲۷ صعودی خواهد بود و به بیش از ۱۱۹ میلیارد دلار می‌رسد. آمریکا با سرانه 101 موزه به ازای هر میلیون نفر جمعیت و موزه لوور پاریس با حدود 8 میلیون بازدید کننده موزه ، از جمله پیشتازان این عرصه هستند. این امر نشان‌دهنده گرایش‌های فرهنگی و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های فرهنگی و میزان تعهد نسبت به حفظ و ارتقاء میراث فرهنگی در نقاط مختلف دنیا است. با توجه به آینده گردشگری و نقش مهم آن در اقتصاد و فرهنگ ، در کشورمان ایران نیز لازم است زیرساخت‌های این حوزه به شکل مطلوبی فراهم شود تا از ظرفیت‌های فراوان موجود به شکل مطلوب بهره‌برداری شود.