سرانه حمل‌ونقل هوایی، جاده‌ای و ریلی در ایران

کشـور ما امکانـات و زیرساخت‌های خوبـی در بخش حمل‌ونقل دارد. همچنیـن در مقیـاس برون‌مرزی، ایـران در شـاهراه ترانزیتـی منطقه واقع‌شده اسـت و با هفت‌کشور، مرز زمینی و با هشـت کشـور مرز دریایی دارد. به همین دلیـل فرصت‌های بالقوه بسـیاری برای تمرکـز بر بخـش حمل‌ونقل، درآمدزایی برای کشـور و ایجاد اشـتغال وجود دارد. در این مسیر رفع موانـع سیاسـی به‌منظور توسـعه تبادلات تجـاری و امکان تولیـد انبوه نـاوگان موردنیاز حمل‌ونقل در داخل کشـور یا تسـهیل واردات آن‌ها از نیازهـای اصلـی این بخش اسـت.

سهم انواع حمل و نقل در ایران

سیستم حمل‌ونقل بار و مسافر با اختلاف عمده‌ای نسبت به دیگر راه‌های حمل‌ونقل، به حمل‌ونقل زمینی و از طریق جاده متکی است، حمل‌ونقل زمینی خود شامل حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی است که بر اساس آمارهای به‌دست‌آمده؛ سهم حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با جاده‌ای بسیار پایین است. ترافیک، آلودگی هوا و تصادفات جاده‌ای ازجمله پیامدهای جاده‌محور بودن سسیتم حمل‌ونقل است. همچنین حمل‌ونقل ریلی به‌عنوان شیوه‌ای ایمن، پاک و کم‌مصرف در میان سایر شیوه‌های حمل‌ونقل شناخته می‌شود، با وجود این سهم آن در ایران 5 تا 6 درصد در نوسان است که در مقایسه با بیشتر اقتصادهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه پایین است. مقایسه رتبه ایران در ترابری ریلی در سال 2020 در میان 60 کشور نشان می‌دهد بدترین عملکرد ایران با رتبه 60 در زمینه طول خطوط برقی و بهترین عملکرد با رتبه 16 در زمینه «بازدهی هر سالن مسافری» و «بازدهی هر کشنده باری سنگین» به ثبت رسیده است. همچنین عملکرد حمل‌ونقل هوایی ایران در مقایسه سرانه سال‌های 1401 و 1402 نشان می‌دهد در بخش جابجایی مسافر 11.3 درصد افزایش و بالعکس در بخش پست و بار به ترتیب 39.1 24.9 درصد کاهش عملکرد وجود داشته است. همچنین جایگاه حمل‌ونقل هوایی ایران را در میان کشورهای توسعه‌یافته در سال 2021 بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از بانک جهانی در شاخص حمل مسافر رتبه 27 را به خود اختصاص داده است. درزمینه حمل‌ونقل جاده‌ای؛ طبق مطالعاتی که به مقایسه جایگاه حمل‌ونقل جاده‌ای ایران با 7 کشور هم‌مرز با این کشور پرداخته است، نشان می‌دهد ایران با اختلاف حجم زیادی را در دوشاخ سفر و مسافر(جاده‌ای) در مقایسه با سایر کشورها به خود اختصاص داده است.

مقایسه سرانه حمل‌ونقل هوایی و جاده‌ای و ریلی در ایران

روند جابه‌جایی بار و مسافر از راه‌های مختلف حمل‌ونقل کشور در نمودارهای زیر نمایش داده‌شده است. بر این اساس بیشترین جابه‌جایی بار در کشور به‌صورت زمینی و از طریق جاده انجام می‌شود. در بخش جابه‌جایی مسافر نیز حمل‌ونقل زمینی از طریق جاده بیشترین سهم را در جابه‌جایی مسافر دارد. بنابراین سیستم حمل‌ونقل بار و مسافر با اختلاف عمده‌ای نسبت به دیگر راه‌های حمل‌ونقل، به حمل‌ونقل زمینی و از طریق جاده متکی است. حمل‌ونقل زمینی خود شامل حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی است که بر اساس اطلاعات نمودارهای زیر، سهم حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با جاده‌ای بسیار پایین است. ترافیک، آلودگی هوا و تصادفات جاده‌ای بالاتر از میانگین جهانی ازجمله پیامدهای جاده محور بودن سیستم حمل‌ونقل است. برنامه 5 ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به‌صورت تفصیلی به بخش حمل‌ونقل پرداخته و بر توسعه آن به‌ویژه حمل‌ونقل ریلی تأکید کرده است. سهم حمل‌ونقل ریلی در ایران 5 تا 6 درصد در نوسان است که در مقایسه با بیشتر اقتصادهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه پایین است. برای مثال، 54 درصد از کل حمل‌ونقل کشور اتریش از طریق ریل صورت می‌گیرد.

نمودار1: روند جابجایی مسافر از طریق شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل

حمل‌ونقل ریلی در اغلب کشورهای توسعه‌یافته و نیز کشورهای منطقه با سرعت و تحول بیشتری به‌ویژه در دوخطه برقی شدن، راه‌آهن‌های سریع و ارتقای بهره‌وری ترابری ریلی مواجه بوده و سهم راه‌آهن در حمل سریع و انبوه مسافری و باری دیگر کشورها افزایش زیادی یافته است.

متوسط عمر وسایل نقلیه باری برون‌شهری کشور حدود 17.5 سال و متوسط عمر وسایل نقلیه مسافری برون‌شهری اعم از اتوبوس، مینی‌بوس و سواری کرایه به ترتیب 13، 25.6 و 8.5 سال است. این وضعیت افزون بر کاهش بهره‌وری این بخش، موجب افزایش روزافزون تلفات و خسارات جانی و مالی شده و فاصله فناورانه بین بخش حمل‌ونقل ایران با تحولات روز جهان را نیز افزایش داده است. آمارها نشان از توجه ناکافی به توسعه کمی و کیفی حمل‌ونقل عمومی کشور دارد. در طول هرسال، تقریباً یک میلیارد و 800 میلیون نفر سفر انجام می‌پذیرد، طبق بررسی‌ها از سال 1392 به بعد، به‌طور خاص سالانه حدود 150 میلیون نفر سفر از حمل‌ونقل عمومی ازدست‌رفته و کاهش‌یافته است؛ یعنی یک جابه‌جایی از حمل‌ونقل عمومی به همین میزان به سمت حمل‌ونقل شخصی صورت گرفته است. درواقع، از حمل‌ونقل جاده‌ای در حال کاهش مسافر هستیم. این مسافران به حمل‌ونقل ریلی نیز نمی‌روند. بخش محدودی به حمل‌ونقل هوایی می‌روند و میزان جابجایی در سطح حمل‌ونقل عمومی مدام در حال کاهش است و به حمل‌ونقل شخصی افزوده می‌شود. این مسئله ضمن افزایش ترافیک و آلودگی هوا، تصادفات جاده‌ای و مرگ‌ومیر ناشی از آن را نیز افزایش داده که افزون برافزایش نارضایتی اجتماعی شهروندان، پیامدهای اقتصادی آن نیز عمده است.

وضعیت سرانه حمل‌ونقل ریلی در داخل و مقایسه جایگاه ایران در این شاخص با برخی از کشورهای توسعه‌یافته

حمل‌ونقل ریلی به‌عنوان شیوهای ایمن، پاک و کم‌مصرف در میان سایر شیوه‌های حمل‌ونقل شناخته می‌شود. از مزایای مهم حمل‌ونقل ریلی برای توســعه اقتصادی، تسهیل دسترسی تولیدکنندگان به مواد خام، کالاهای واسطه‌ای و سایر منابع و نیز ارسال محصولات به بازارها با کرایه‌های اندک است. راه آهنی که خوب اداره شود خدمات موردنیاز بسیاری از صنایع کشور را با هزینه‌های بسیار کمتر از حمل‌ونقل جاده‌ای تأمین می‌کند. بنابراین این نوع حمل‌ونقل می‌تواند باعث تسهیل تجارت، تحقق اقتصاد و رشد اقتصادی فزاینده شود. این در حالی است که هزینه اولیه سرمایه‌گذاری برای حمل‌ونقل ریلی سنگین است و در بیشتر کشورها، دولت‌ها زیرساخت ریلی را می‌سازند. نمودار زیر به مقایسه سرانه خطوط ریلی کشور در شاخص‌هایی همچون باری، مسافر و ترانزیت در سال‌های 1401 و 1402 بر اساس آخرین اطلاعات موجود در سالنامه آماری حمل‌ونقل ریلی کشور پرداخته است.

در نمودار فوق رنگ آبی بیانگر مقادیر مربوط به شاخص‌های حمل‌ونقل ریلی در سال 1401 و رنگ نارنجی مربوط به همین مقادیر در سال 1402 هست. همان‌طور که در نمودار مشاهده می‌شود حمل‌ونقل ریلی در تمامی شاخص‌ها در سال 1402 نسبت به سال قبل یعنی 1401 روند نزولی از خود نشان داده است.

حمل‌ونقل ریلی در اغلب کشورهای توسعه‌یافته و نیز کشورهای منطقه با سرعت و تحول بیشتری به‌ویژه در دوخطه و برقی شدن، راه‌آهن‌های سریع و ارتقای بهره‌وری ترابری ریلی مواجه بوده و سهم راه‌آهن در حمل سریع و انبوه مسافری و باری دیگر کشورها افزایش زیادی یافته است. در جدول زیر، رتبه ایران در مقایسه با 60 کشور موردبررسی در ترابری ریلی در سال 2020 ارائه‌شده است. بر این اساس، بدترین عملکرد ایران با رتبه 60 درزمینه طول خطوط برقی، و بهترین عملکرد با رتبه 16 در زمینه ” بازدهی هر سالن مسافری” و ” بازدهی هر کشنده باری سنگین” به ثبت رسیده است.

جدول1: رتبه جهانی ترابری ریلی ایران نسبت به 60 کشور در سال 2020

همچنین نمودار زیر سهم سامانه ریلی از کل بار جابه‌جاشده در ایران و چند کشور منتخب را نشان می‌دهد. ملاحظه می‌شود که وضعیت کشور در سهم سیستم حمل‌ونقل ریلی به‌کل سیستم حمل‌ونقل در انتقال بار نسبت به کشورهای موردبررسی مطلوب نیست.

نمودار 3: سهم سامانه ریلی از کل جابجایی بار در کشورهای منتخب

خوب است بدانیم که سهم شیوه ریلی از مجموع بار حمل شده جاده‌ای و ریلی در ایران حدود 6 درصد، در چین و هند بیشتر از 30 درصد و در روسیه 90 درصد است. متأسفانه به دلایل اشاره‌شده، روند بهره‌وری واگن‌های باری ایران طی سال‌های اخیر نزولی بوده است. به‌نحوی‌که در سه‌ماهه نخست سال 1401متوسط بهره‌وری ماهیانه واگن‌های باری 13/5 درصد نســبت به مدت مشابه سال 1400 و 24/8 درصد نسبت به مدت مشابه سال 1399 افت داشته است. در همین حال، از آغاز سال 2020 میلادی و با همه‌گیری ویروس کرونا بخش مسافری ریلی در بیشتر کشورهای دنیا به دنبال پروتکل‌های بهداشتی وضع‌شده با کاهش چشــمگیر تعداد مسافر روبرو شد. برخی کشورها مثل ایران در سال 2021 روند رو به بهبودی را از این نظر نسبت به سال 2020 تجربه کرده‌اند، اما برخی دیگر، به‌ویژه کشورهای اروپایی به دلیل محدودیت‌های سختگیرانِ تر با روند کندتری در حال بازگشت به شرایط عادی بوده‌اند.

وضعیت سرانه حمل‌ونقل  هوایی در داخل و مقایسه جایگاه ایران در این شاخص با برخی از کشورهای توسعه‌یافته

صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور دارای مشکلات ساختاری است و این مشکلات ناشی از کیفیت پایین خدمات و میانگین عمر بالای  ناوگان است. فرسودگی ناوگان باعث افزایش ضریب خطرپذیری مسافران، افزایش میزان تأخیر پروازها و یا کنسل شدن آن‌ها، نداشتن برنامه پروازی ثابت برای تمامی شهرهای کشور، مشکل تأمین قطعات و لوازم‌یدکی، کاهش ورود گردشگر به کشور به علت ناامنی خطوط پروازی، کاهش پروازهای ترانزیت از آسمان کشور و درنهایت کاهش استفاده مردم کشورمان از این سرویس خدماتی است. به‌طورکلی موانع حمل‌ونقل هوایی عبارت‌اند از:

– پایین بودن نرخ بلیت هواپیما نسبت به بهای تمام‌شده

– انحصارات قانونی

– تعیین تعرفه‌های هوانوردی و فرودگاهی توسط دولت و فرسوده بودن ناوگان هوایی

شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در پروازهای داخلی و خارجی : مقایسه عملکرد

در این بخش، فعالیت شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در پروازهای داخلی در سال 1401 به‌صورت جداول و آمارهای مقایسه‌ای مختلف ارائه گردیده است. همچنین، عملکرد این شرکت‌ها برحسب سهم و رشد سالانه ازنظر جابه‌جایی مسافر، حمل بار و پست در فرودگاه‌های کشور مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است. در سال 1401، شرکت‌های هواپیمایی ماهان ایر، آسمان، ایران ایر، ارتور، آتا، کیش ایر، زاگرس، تابان، کارون، معراج، کاسپین، قشم ایر، پویا ایر، وارش، ساها، سپهران فلای پرشیا، پارس ایر، چابهار و آساجت مبادرت به حمل مسافر، بار و پست در فرودگاه‌های کشور نموده‌اند.

به‌طورکلی، تعداد   17413844  نفر مسافر، 535 تن پست و 10404 تن بار در سطح کشور جابه‌جاشده است که نسبت به سال قبل (15650228 نفر مسافر، 535 تن پست و 10404 تن بار) در بخش جابجایی مسافر 11.3 درصد افزایش و بالعکس در بخش پست و بار به ترتیب 39.1 24.9 درصد کاهش عملکرد داشته‌اند.

همچنین در جدول زیر مجموع عملکرد سالانه هواپیمای داخلی ازنظر شاخص تعداد مسافر در دو سال 1401 و 1402 باهم مقایسه شده است.

همان‌طور که در جدول فوق مشاهده می‌شود؛ مجموعه عملکرد سالانه هواپیماهای داخلی در سال 1401 نسبت به سال 1400 رشد منفی نشان داده است.  اگر بخواهیم شاخص‌ها را به‌طور جداگانه در نظر بگیریم رشد سالانه در شاخص تعداد پرواز انجام‌شده و تعداد مسافر جابه‌جاشده و تناژ بار جابجا شده در سال 1401 نسبت به سال 1400 مثبت ارزیابی‌شده است. اما در شاخص تناژ پست جابه‌جاشده توسط شرکت‌های ایرانی در پرواز خارجی رشد سالانه منفی ارزیابی‌شده است.

همچنین در جدول فوق مجموع عملکرد سالانه هواپیمای خارجی در پروازهای بین‌المللی موردبررسی و ارزیابی قرارگرفته است. مطابق این جدول عملکرد هواپیماهای خارجی در پروازهای بین‌المللی در ایران در تمامی شاخص‌ها ازجمله تعداد مسافر جابجا شده، تناژ بار جابجا شده و تناژ پست جابجا شده در پروازهای بین‌المللی هواپیماهای خارجی در سال 1402 رشد مثبتی را نسبت به 1401 نشان می‌دهد.

نمودار فوق جایگاه حمل‌ونقل هوایی ایران را در میان کشورهای توسعه‌یافته در سال 2021 بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از بانک جهانی نشان می‌دهد. مطابق این نمودار، ایالات‌متحده آمریکا با مقدار 666 میلیون بیشترین تعداد مسافر را در میان کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. بعدازآن کشور چین با میزان 440 میلیون رتبه دوم در این شاخص به خود اختصاص داده است. رتبه سوم به روسیه با میزان 96 میلیون و کشور هند با مقدار 83 میلیون رتبه چهارم را به خود اختصاص داده است. در این میان ایران با تعداد 13 میلیون پرواز رتبه 27 را در میان این کشورها در سال 2021 به خود اختصاص داده است.

وضعیت سرانه حمل‌ونقل جاده‌ای در داخل و مقایسه جایگاه ایران در این شاخص با برخی از کشورهای توسعه‌یافته

همان‌طور که پیش‌ازاین اشاره شد؛ بیشترین جابه‌جایی بار در کشور به‌صورت زمینی و از طریق جاده انجام می‌شود. در بخش جابه‌جایی مسافر نیز حمل‌ونقل زمینی از طریق جاده بیشترین سهم را در جابه‌جایی مسافر دارد. بنابراین، سیستم حمل‌ونقل بار و مسافر با اختلاف عمده‌ای نسبت به دیگر راه‌های حمل‌ونقل، به حمل‌ونقل زمینی و از طریق جاده متکی است، حمل‌ونقل زمینی خود شامل حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی است که بر اساس آمار به‌دست‌آمده سامانه حمل‌ونقل جاده‌ای کشور، سهم حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با جاده‌ای بسیار پایین است. ترافیک، آلودگی هوا و تصادفات جاده‌ای بالاتر از میانگین جهانی ازجمله پیامدهای جاده محور بودن سستم حمل‌ونقل ایران است.

مطابق جدول فوق، آمار حمل‌ونقل جاده‌ای ایران بر مبنای 10 ساله گذشته یعنی از سال 1392 تا 1401 در برخی از شاخص‌ها موردبررسی قرارگرفته است. بر اساس این جدول، تعداد اتوبوس‌های جاده‌ای در ایران از سال 92 تا 98 روند نزولی داشته است. و از سال 98 به بعد تعداد آن تغییری نکرده است. همچنین در شاخص متوسط عمر ناوگان تا سال 97 روند خوبی داشته اما از سال 97 به بعد مقادیر این شاخص روند صعودی به خود گرفته است. قطعاً عبور و مرور ایـن وسـایل باعث هدر رفت انـرژی، کاهش ایمنـی، افزایـش آلودگـی و هزینه‌های تعمیـر و نگهـداری می‌شود. ایـن در حالـی اسـت کـه همـواره تلاش بـر این بـوده کـه با طرح‌های مختلـف، سـن نـاوگان بـاری در کشـور بـه زیـر 15 سـال کاهـش یابـد. در بخش مسـافری هم متوسـط سـن ناوگان مسـافری ازجمله اتوبوس حدود 15 سـال اسـت که بهبود شیوه‌های مدیریـت نـاوگان تحـت نظـارت وزارت راه و شهرسـازی در سال‌های اخیر باعث شـده بهره‌وری این حـوزه افزایش یابـد. به‌طوری‌که متوسـط پیمایـش نـاوگان در 5 سـال اخیـر از 52 هـزار کیلومتر به 62  هـزار کیلومتـر افزایش‌یافته اسـت.

همچنین تعداد مسافر جابجا شده  از طریق حمل‌ونقل جاده‌ای در سال 92 که 211 میلیون نفر گزارش‌شده در سال 1401 به 127 میلیون نفر کاهش‌یافته است.

همچنین در نمودار فوق، تعداد سفرها و مسافرهایی که از طریق حمل‌ونقل جاده‌ای( اتوبوس) در سال 1401 در ایران و سایر کشورهای هم‌مرز با ایران جابجا شده‌اند مقایسه شده است. بر اساس داده‌های این نمودار، ایران در هر دو شاخص سفر و مسافر جابجا شده از طریق حمل‌ونقل جاده‌ای بیشترین مقدار را در میان کشورهای همسایه به خود اختصاص داده است. این آمار نشان از ضعف ایران در سایر شیوه‌های حمل‌ونقل ریلی و هوایی و دریایی در میان سایر کشورهای همسایه است. آمار بالای تصادفات جاده‌ای و آلودگی هوا از عوارض ناشی از پررنگ بودن بخش حمل‌ونقل جاده‌ای در کشور است.

راهکارهایی به‌منظور توسعه و بهبود بخش حمل‌ونقل در ایران

به‌منظور نیل به بهره‌وری بیشتر در حوزه حمل‌ونقل هوایی، جاده‌ای و ریلی راهکارهای زیر پیشنهاد می‌گردد؛

• تسهیل فرآیندها و مقررات برای حضور بخش خصوصی مطرح‌های حمایت مالی نوسازی، ازجمله این موارد هستند.
• تسهیل در قوانین و اصلاح مقررات در بخش حمل‌ونقل توسط قوه مقننه
• کاستن فشار های سیاسی و غیرتخصصی جهت دریافت اعتبار به‌منظور توسعه منطبق بر تقاضا و اجتناب از الویت دهی غیر کارشناسی به پروژه‌های کم بازده
• تعامل و هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط به‌منظور حل مسئله تأمین ناوگان مناسب؛ نبود ناوگان مناسب باعث کاهش کیفیت خدمات و افزایش هزینه‌ها خواهد شد

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

امروزه اهمیت اتخاذ نگاه جامع و آینده نگرانِ به مسائل سیستم حمل‌ونقل به‌عنوان زیرساخت حیاتی کشور بر کسی پوشیده نیست. با توجه به موقعیت حساس کشور ایران در مقیـاس برون‌مرزی، و قرار گرفتن آن در شـاهراه ترانزیتـی منطقه و داشتن مرز مشترک زمینی با هفت‌کشور و مرز مشترک دریایی با هشت کشور؛  فرصت‌های بالقوه بسـیاری برای تمرکـز و درآمدزایی و ایجاد اشـتغال در کشور وجود دارد. در این مسیر، رفع موانـع سیاسـی به‌منظور توسـعه تبادلات تجـاری و امکان تولیـد انبوه نـاوگان موردنیاز حمل‌ونقل در داخل کشـور یا تسـهیل واردات آن‌ها از نیازهـای اصلـی این بخش اسـت.

با توجه به نتایج حاصل‌شده، مقایسه سرانه سه بخش حمل‌ونقل جاده‌ای و زمینی و هوایی نشان می‌دهد؛ بیشترین جابه‌جایی بار در کشور به‌صورت زمینی و از طریق جاده انجام می‌شود. در بخش جابه‌جایی مسافر نیز حمل‌ونقل زمینی از طریق جاده بیشترین سهم را در جابه‌جایی مسافر دارد. بنابراین، سیستم حمل‌ونقل بار و مسافر با اختلاف عمده‌ای نسبت به دیگر راه‌های حمل‌ونقل، به حمل‌ونقل زمینی و از طریق جاده متکی است. باوجود اهمیت سهم حمل‌ونقل ریلی، در توسعه اقتصادی کشور و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل سهم ایران در این شاخص حدود 5 تا 6 درصد است.  و حمل‌ونقل ریلی در مقایسه با جاده‌ای بسیار پایین است. ترافیک، آلودگی هوا و تصادفات جاده‌ای بالاتر از میانگین جهانی ازجمله پیامدهای جاده محور بودن سیستم حمل‌ونقل کشور است.

آمارها نشان از توجه ناکافی به توسعه کمی و کیفی حمل‌ونقل عمومی کشور دارد. در طول هرسال، تقریباً یک میلیارد و 800 میلیون نفر سفر انجام می‌پذیرد، طبق بررسی‌ها از سال 1392 به بعد، به‌طور خاص سالانه حدود 150 میلیون نفر سفر از حمل‌ونقل عمومی ازدست‌رفته و کاهش‌یافته است؛ یعنی یک جابه‌جایی از حمل‌ونقل عمومی به همین میزان به سمت حمل‌ونقل شخصی صورت گرفته است. درواقع، از حمل‌ونقل جاده‌ای در حال کاهش مسافر هستیم. این مسافران به حمل‌ونقل ریلی نیز نمی‌روند. بخش محدودی به حمل‌ونقل هوایی می‌روند و میزان جابجایی در سطح حمل‌ونقل عمومی مدام در حال کاهش است و به حمل‌ونقل شخصی افزوده می‌شود. این مسئله ضمن افزایش ترافیک و آلودگی هوا، تصادفات جاده‌ای و مرگ‌ومیر ناشی از آن را نیز افزایش داده که افزون برافزایش نارضایتی اجتماعی شهروندان، پیامدهای اقتصادی آن نیز عمده است.

مقایسه رتبه ایران در ترابری ریلی در سال 2020 در میان 60 کشور نشان می‌دهد؛ بدترین عملکرد ایران با رتبه 60 درزمینه طول خطوط برقی، و بهترین عملکرد با رتبه 16 درزمینه ” بازده هی هر سالن مسافری” و ” باز ده هی هر کشنده باری سنگین” به ثبت رسیده است.

عملکرد حمل‌ونقل هوایی ایران در سال 1401 نشان می‌دهد؛ به‌طورکلی، تعداد   17413844  نفر مسافر، 535 تن پست و 10404 تن بار در سطح کشور جابه‌جاشده است که نسبت به سال قبل (15650228 نفر مسافر، 535 تن پست و 10404 تن بار) در بخش جابجایی مسافر 11.3 درصد افزایش و بالعکس در بخش پست و بار به ترتیب 39.1 24.9 درصد کاهش عملکرد داشته است.  همچنین عملکرد هوایی ایران در سطح بین‌المللی و در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد؛ ایالات‌متحده آمریکا با مقدار 666 میلیون بیشترین تعداد مسافر را در میان کشورهای جهان به خود اختصاص داده و بعدازآن کشور چین با میزان 440 میلیون رتبه دوم در این شاخص به خود اختصاص داده است. رتبه سوم به روسیه با میزان 96 میلیون و کشور هند با مقدار 83 میلیون رتبه چهارم را به خود اختصاص داده است. در این میان ایران با تعداد 13 میلیون پرواز رتبه 27 را در میان این کشورها در سال 2021 به خود اختصاص داده است.

در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای؛ تعداد مسافر جابجا شده  از این طریق در سال 92 ،211 میلیون نفر گزارش‌شده در حالیکه در سال 1401 به 127 میلیون نفر کاهش‌یافته است. همچنین، تعداد اتوبوس‌های جاده‌ای در ایران از سال 92 تا 98 روند نزولی داشته است. و از سال 98 به بعد تعداد آن تغییری نکرده است. در شاخص متوسط عمر ناوگان تا سال 97 روند خوبی داشته اما از سال 97 به بعد مقادیر این شاخص روند صعودی به خود گرفته است. قطعاً عبور و مرور ایـن وسـایل باعث هدر رفت انـرژی، کاهش ایمنـی، افزایـش آلودگـی و هزینه‌های تعمیـر و نگهـداری می‌شود.

و در پایان؛ طبق مطالعاتی که به مقایسه جایگاه حمل‌ونقل جاده‌ای ایران با 7 کشور هم‌مرز با آن پرداخته است، نشان می‌دهد ایران با اختلاف حجم زیادی را در دو شاخص سفر و مسافر (جاده‌ای) در مقایسه با سایر کشورها به خود اختصاص داده است.

سمیه نگینی