بازار کتاب در سال‌های اخیر متأثر از ظهور فناوری‌های دیجیتال دستخوش تغییر و تحولاتی شده است که در فرهنگ و رفتار مصرفی خوانندگان قابل مشاهده است. برای نمونه احتمالاً شما هم، تاکنون، تجربه تردید برای خرید و خواندن یک کتاب میان نسخه چاپی و الکترونیکی آن‌را داشته‌اید. گرایش به سمت دیجیتالی شدن، وضعیتی را به‌وجود آورده که تعدادی زیادی از مردم، صفحه‌های کتاب را در دستگاه‌های الکترونیک همچون تبلت‌ها و تلفن‌های هوشمند ورق می‌زنند. کتابهای الکترونیکی علاوه بر افزایش دسترسی و امکان آشنایی با نویسندگان و ژانرهای جدید، اغلب ارزان‌تر از همتایان چاپی خود هستند. با این حال به نظر می‌رسد کتابهای چاپی همچنان محبوب هستند و گروهی از خوانندگان هنوز تجربه لمسی خواندن کتابهای چاپی را ترجیح می‌دهند.
اما اگر بخواهیم، با قطعیت و دقت بیشتری از وضعیت صنعت کتاب صحبت کنیم، قبل از هر چیزی نیازمند داده‌ها و آمارهای بازار آن هستیم. داده‌های بازار کتاب، سنگ‌بنایی محکم برای تجزیه و تحلیل و بینش‌هایی درباره جنبه‌های مختلف آن به‌دست می‌دهد که قابلیت استناد و قرابت بیشتری به واقعیت را فراهم می‌کند. بر همین اساس، به سراغ گزارش استاتیستا از بازار جهانی صنعت کتاب رفته‌ایم که در سه فصل داستان این صنعت را با استفاده از داده‌ها روایت کرده است.
دامنه‌ی بازار کتاب
منظور از بازار صنعت کتاب در این گزارش، درآمد حاصل از فروش کتابهای چاپ شده و الکترونیک است که به‌ترتیب از طریق کانال‌های توزیعی همچون کتاب‌فروشی‌ها، کتابخانه‌ها و خرده‌فروش‌های آنلاین و فروشگاه‌های آنلاین و پلتفرم‌های نشر آنلاین فروخته شده‌اند. معاملات شخصی و خصوصی بین افراد، اشتراک‌های دیجیتال رایگان و روزنامه‌ها و مجلات چاپی و کپی‌های دیجیتال بیرون از این دامنه هستند.
رشد درآمد جهانی صنعت کتاب در سال 2023
درآمد جهانی صنعت کتاب در سال 2022، 79.6 میلیارد دلار بوده که این عدد پایین‌ترین میزان از سال 2017 تاکنون است. اما مطابق با پیشبینی درآمد صنعت کتاب از سال 2017 تا 2027 که 0.4درصد رشد مرکب سالانه را تخمین زده است، تا پایان سال 2023، این عدد به 82.3 میلیارد دلار خواهد رسید که این امر حکایت از رشد 2.7 میلیارد دلاری بازار کتاب در این سال دارد.
با توجه به روند ترسیم شده تا سال 2027، پس از سال 2023، همواره شاهد افزایش درآمد صنعت کتاب خواهیم بود و در مدت چهار ساله 2024 تا 2027، مجموعاً 3.6 میلیارد دلار افزایش درآمد را شاهد هستیم. همچنین بررسی درآمد بازار کتاب -در بازه زمانی فوق- به تفکیک کتابهای چاپی و الکترونیک نشان می‌دهد که نسخه‌های چاپی با اختلاف زیادی اغلب سهم بازار را به خود اختصاص داده‌اند، برای مثال در سال 2023، از بازار 82.3 میلیارد دلاری صنعت کتاب، 68.1 میلیارد دلار به کتابهای چاپی و 14.2 میلیارد دلار نیز به کتابهای الکترونیک تعلق دارد. هر چند که هر ساله، سهم کتابهای چاپی با شیب کمی افزایش یافته و بخش مهمی از افزایش درآمد بازار صنعت کتاب به افزایش بخش الکترونیک مربوط می‌شود.
اکنون و با توجه به داده‌ها و مباحث مطرح شده می‌توان گفت که فناوری‌های الکترونیکی تأثیر چندانی بر کتابهای چاپی نداشته‌اند و آن‌ها سهم خود را از بازار کتاب حفظ کرده‌اند. به طور کلی، در حالی که احتمالاً محبوبیت کتابهای الکترونیک افزایش می‌یابد، اما کتابهای چاپی همچنان محبوب هستند و این احتمال وجود دارد که در آینده نیز هر دو قالب به همزیستی خود ادامه دهند.
کشورهای پیشرو بازار کتاب در سال 2022
مطابق با آمارهای موجود، ایالات متحده آمریکا با 18.8 میلیارد دلار، بیشترین درآمد را در سال 2022 از بازار کتاب داشته و چین با 13.2 میلیارد دلار در جایگاه دوم قرار دارد. اگر نگاهی به تفکیک کتابهای چاپی و الکترونیکی به بازار 18.8 میلیارد دلاری کتاب در آمریکا بیاندازیم، 13.5 میلیارد دلار متعلق به کتابهای چاپی و 5.2 میلیارد دلار نیز به کتابهای الکترونیکی اختصاص دارد. این در حالی است که فقط 1.6 میلیارد دلار از بازار 13.2 میلیارد دلاری کتاب چین به کتابهای الکترونیک تعلق دارد و سهم کتابهای چاپی بسیار پررنگ‌تر است.
همچنین اندازه بازار کتاب در قاره اروپا در سال 2022، 22.8 میلیارد دلار بوده است که فقط 2.1 میلیارد دلار کمتر از اندازه بازار کتاب در سایر کشورهای جهان (به‌غیر از آمریکا و چین) است.
پیشبینی رشد -سالانه مرکب- درآمد بازار کتاب از سال 2022 تا 2027 نیز نشان می‌دهد که آمریکا با 2.4درصد رشد نسبت به سال 2022، بیشترین رشد را تا سال 2027 خواهد داشت و چین با 1.9درصد در رتبه بعدی قرار گرفته است. قاره اروپا و سایر کشورهای جهان نیز، 1.1درصد رشد را تجربه خواهند کرد.
تداوم رشد تعداد کتابخوان‌ها
در سال 2022، تعداد کتابخوان‌های علاقمند به خواندن کتابهای چاپی به 1.81 میلیارد نفر رسیده و تعداد کتابخوان‌های طرفدار کتابهای الکترونیکی نیز 934 میلیون نفر بوده‌اند. بر اساس پیشبینی تعداد کتابخوان‌ها از سال 2017 تا 2027، تعداد کتابخوان‌ها در دو قالب چاپی و الکترونیک اغلب (به غیر از تعداد کتابخوان‌های دیجیتال در سال 2022) رشد داشته است. این در حالی است که رشد تعداد کتابخوان‌های طرفدار کتاب الکترونیک نسبت به افرادی که کتابهای چاپی می‌خوانند با اختلاف قابل توجهی بیشتر است. مطابق با این پیشبینی، تا سال 2027 تعداد کتابخوان‌ها به 2.97 میلیارد نفر خواهد رسید که 1.86 میلیارد نفر کتابخوان‌های کتابهای چاپی و 1.12 میلیارد نفر کتابخوان‌های طرفدار کتابهای الکترونیک هستند.
بیشترین تعداد کتابخوان‌ها در چین
چین با 329 میلیون نفر کتابخوان، بیشترین خوانندگان کتاب را در سال 2022 داراست و پس از آن، ایالات متحده آمریکا با 134 میلیون نفر در جایگاه بعدی قرار دارد. همچنین در این سال، 504 میلیون نفر کتابخوان متعلق به قاره اروپا هستند که انگلستان با 36.2 میلیون نفر بیشترین سهم را از این عدد داشته و آلمان با 31.2 میلیون نفر و ایتالیا با 27 میلیون نفر کتابخوان در جایگاه‌های دوم و سوم قرار دارند. 1.17 میلیارد نفر کتابخوان نیز در سایر کشورهای جهان هستند.
آمازون و پیرسون بازیگران کلیدی صنعت کتاب
آمازون بازیگری کلیدی در دنیای کتابهای الکترونیک است که بیش از 6 میلیون کتاب الکترونیک و 60 هزار کتاب صوتی را در فروشگاه اینترنتی خود به‌نام کیندل دارد. کیندل علاوه بر کتابهای الکترونیک، زیرساخت‌های بسیار مناسبی از جمله دستگاه‌های الکترونیک کتابخوان، برنامه‌های خواندن و راه‌حل‌های خرید آسان به‌وجود آورده است. همچنین پیرسون نیز انتشاراتی بریتانیایی است که در حوزه کتابهای چاپی و در بیش از 70 کشور جهان فعالیت دارد. پیرسون در چند سال گذشته برنامه‌های جامعی را برای فرمت الکترونیک محصولاتش نیز اتخاذ کرده و در سال 2021، درآمد بخش الکترونیک آن 71درصد رشد داشته است.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
گزارش استاتیستا از بازار جهانی کتاب، داده‌ها و بینش‌های کلیدی را درباره اندازه بازار، کشورهای پیشرو، تعداد کتابخوان‌ها و بازیگران کلیدی آن ارائه کرده است. مطابق با این گزارش درآمد بازار جهانی کتاب در سال 2022، 79.6 میلیارد دلار بوده که این عدد پایین‌ترین میزان از سال 2017 تاکنون بوده است. این در حالی است که بر اساس پیشبینی‌ها تا پایان سال 2023، این عدد به 82.3 میلیارد دلار خواهد رسید و شاهد رشد 2.7 میلیارد دلاری بازار کتاب خواهیم بود.
در سال 2022، تعداد کتابخوان‌های علاقمند به خواندن کتابهای چاپی به 1.81 میلیارد نفر رسیده و تعداد کتابخوان‌های طرفدار کتابهای الکترونیک نیز 934 میلیون نفر بوده‌اند. همچنین چین با 329 میلیون نفر کتابخوان، بیشترین خوانندگان کتاب را در سال 2022 داراست و پس از آن، ایالات متحده آمریکا با 134 میلیون نفر در جایگاه بعدی قرار دارد. با توجه به داده‌ها و مباحث مطرح شده می‌توان گفت با وجود افزایش محبوبیت کتابهای الکترونیک، فناوری‌های دیجیتال تأثیر چندانی بر کتابهای چاپی نداشته‌اند و آن‌ها سهم خود را از بازار جهانی کتاب حفظ کرده‌اند.
