بریتانیا به واسطه‌ی صنایع خلاقانه پر جنب و جوش خود، در سراسر جهان مشهور است؛ فیلم‌های پرفروش و نمایش‌های تلویزیونی، موسیقی پرطرفدار، بازی‌های ویدئویی و… بریتانیا را به یکی از اصلی‌ترین بازیگران صنایع خلاق در دنیا تبدیل کرده‌اند. صنایع خلاق، با تولید سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد پوند درآمد و بیش از ۲ میلیون شغل، یکی از محرک‌های اصلی رشد اقتصادی در بریتانیا است. حال در این شرایط، دولت بریتانیا از یک راهبرد جدید بلندپروازانه برای رسیدن به رشد بیشتر در صنایع خلاق در دهه آینده با نام «چشم‌انداز ۲۰۳۰ بریتانیا در صنایع خلاق» رونمایی کرده است.
رشد بالای صنایع خلاق در مقایسه با سایر صنایع
صنایع خلاق بریتانیا در سال‌های اخیر رشد ۳۲درصدی داشته‌اند و بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ بیش از ۱.۵ برابر نرخ رشد ۲۰درصدی اقتصاد بریتانیا رشد کرده‌اند. این بخش به لطف اقدامات حمایتی دولت همچون حمایت ۱.۵۷ میلیارد پوندی صندوق بازیابی فرهنگ، طوفان همه‌گیری کووید-۱۹ را پشت سر گذاشت. با بازگشت فعالیت‌ها در بیشتر زمینه‌های خلاقانه به سطوح قبل از همه‌گیری کرونا، اکنون شرایط برای تحقق پتانسیل رشد کامل این صنایع در آینده فراهم شده و چشم‌انداز ۲۰۳۰ صنایع خلاق در بریتانیا؛ راهبردی برای جواب به این مهم عنوان شده است.
اقتصاد خلاق بریتانیا به تفکیک مشاغل
تعداد افراد شاغل در بخش‌های مختلف اقتصاد خلاق بریتانیا ۳.۵میلیون نفر است که شامل ۱.۱۹ میلیون شغل غیرخلاق در صنایع خلاق، ۱.۰۲ میلیون شغل خلاق در صنایع خلاق و ۱.۰۲میلیون شغل خلاق در صنایع غیر خلاق است. صنایع خلاق به عنوان کانون تلاش‌های خلاق عمل می‌کنند؛ در این صنایع، ترکیبی از مشاغل خلاق و غیرخلاق به طور هماهنگ وجود دارد که محیطی منحصربه‌فرد ایجاد کرده و باعث رشد اقتصادی می‌شود. در نتیجه، تجزیه اشتغال اقتصاد خلاق، بر هماهنگی بین نقش‌های خلاق و غیرخلاق تأکید دارد. ماهیت مشارکتی نیروی کار، همراه با انبوه و خاص بودن، پویایی مشاغل خلاق را نمایش می‌دهد.
ارزش افزوده ناخالص صنایع خلاق
نگاهی به سهم ارزش افزوده ناخالص صنایع خلاق نشان می‌دهد که فناوری اطلاعات، نرم افزار و خدمات کامپیوتری با ۶.۴۴ میلیون پوند بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. امری که حاکی از اهمیت مهارت‌های فناوری دیجیتال در صنایع خلاق است. مجموعه‌ی فیلم، تلویزیون، رادیو و عکاسی با ۴.۱۷ میلیون پوند، دومین بخش خلاقانه بزرگ بوده و تأثیرات فرهنگی، اقتصادی و شغلی قابل توجهی دارد. تبلیغات و بازاریابی با ۱۹.۷ میلیون پوند، موسیقی، اجرا و هنرهای تجسمی با ۸.۳ میلیون پوند و صنعت نشر با ۱۱.۴ میلیون پوند در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.
استقبال بریتانیایی‌ها از برنامه‌های صنایع خلاق
بررسی میزان مشارکت بزرگسالان در فعالیت‌های خلاقانه مختلف، در سال ۲۰۲۲ حاکی از این است که حدود ۳۳درصد از بزرگسالان در این بازه زمانی، یک فیلم را در سینما تماشا کرده‌اند. ۲۵درصد بازی‌های ویدئویی انجام داده‌اند و ۵۰درصد آن‌ها در سال ۲۰۲۲ در یک رویداد هنری حضور یافته‌اند. همچنین ۶۷درصد افراد بزرگسال در یک رویداد موسیقی زنده شرکت کرده‌اند. همان‌گونه که مشخص است موسیقی زنده و رویدادهای هنری، بالاترین نرخ مشارکت را در میان بزرگسالان برای فعالیت‌های خلاقانه داشته است. به گونه‌ای‌که از هر سه بزرگسال یک نفر در یک رویداد موسیقی شرکت کرده است. با این‌که فیلم و بازی ویدئویی نرخ مشارکت کمتری داشته‌اند؛ اما همچنان استقبال از آن‌ها چشمگیر و قابل توجه است.
جهت‌گیری سیاست‌های مالی به سمت اهداف اولویت‌دار
مقایسه تعهدات هزینه‌ای سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۳، حاکی از نگاه راهبردی بر حوزه‌های اولویت‌داری مانند نوآوری، دسترسی به منابع مالی، صادرات، مهارت‌ها و… است. در همین راستا، سرمایه‌گذاری ۵۷.۶ میلیون پوندی برای برنامه تحقیق و توسعه همگرایی فناوری‌های صفحه نمایش بر نوآوری تأکید می‌کند. سرمایه‌گذاری‌های دیگر شامل ۱۰.۹ میلیون پوند برای برنامه‌های رشد، ۵ میلیون پوند برای صندوق بازی‌های بریتانیا، ۵ میلیون پوند برای سالن‌های موسیقی مردمی و ۳.۲ میلیون پوند جهت دو برابر کردن بودجه طرح رشد صادرات موسیقی (حمایت از هنرمندان نوظهور) است.
اهداف راهبردی چشم‌انداز ۲۰۳۰ بریتانیا در صنایع خلاق
گزارش چشم‌انداز ۲۰۳۰ بریتانیا در صنایع خلاق ، اهداف و اقداماتی را که حول سه هدف راهبردی برای رسیدگی به الزامات خاص و در عین حال ایجاد تحول گسترده‌تر طراحی شده، تشریح کرده است.
هدف اول: رشد بازار صنایع خلاق
اضافه کردن ۵۰ میلیارد پوند به بازار صنایع خلاق و تبدیل آن به نقطه قوت و برجسته در اقتصاد بریتانیا هدف اول است. این هدف شامل تقویت نوآوری با هدایت بیش از ۲۵۰ میلیون پوند به مشارکت‌ها، پروژه‌ها و امکانات جدید تحقیق و توسعه در سراسر کشور است. علاوه بر این، دسترسی به منابع مالی برای رشد از طریق ارتباط بهتر با وجوه عمومی و برنامه‌هایی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری منطقه‌ای (۱.۶ میلیارد پوندی) و توسعه نظارت بر صنعت، بهبود می‌یابد.
هدف دوم: حمایت از ۱ میلیون شغل دیگر در سراسر بریتانیا
با توجه به این‌که پیش‌بینی می‌شود این بخش به سمت نقش‌های با مهارت بیشتر حرکت کند، اینجا بر رشد استعدادها و مهارت‌ها در تمام سنین تمرکز شده است. راهبردها شامل بهبود برنامه‌های آموزش خلاق در مدارس و مؤسسات در سراسر کشور است. این راهبردها دربرگیرنده‌ی ابتکاراتی برای غنی‌سازی آموزش‌های اولیه از طریق حمایت از بیش از ۱۸۰۰ دوره دانشگاهی در رشته‌های خلاق است. با این حال، بر تعهداتی برای ایجاد زیرساخت‌های گسترده‌تر، همچون اجرای پروژه ۵ میلیارد پوندی پهنای باند نیز تأکید شده است. علاوه بر این، توصیه‌هایی برای رسیدگی به شکاف‌های داده و اندازه‌گیری ارائه شده که این توصیه‌ها به توسعه هدفمند کمک می‌کند.
هدف سوم: به حداکثر رساندن تأثیر صنایع خلاق
هدف سوم به حداکثر رساندن مزایای فرهنگی، اجتماعی و محیطی خلاقیت است و حوزه‌هایی مانند سلامت و رفاه، حمایت از پایداری زیست محیطی و تقویت شهرت جهانی و قدرت نرم بریتانیا را پوشش می‌دهد. در این بخش، اقدامات لازم، شامل تأمین مالی پروژه‌های خلاقانه محلی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و نمایش برتری صنایع خلاق بریتانیا در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است.
تعهدات تأمین مالی؛ از بودجه عمومی تا بخش خصوصی
تعهدات مالی قابل توجه، بر تسریع رشد از طریق سرمایه گذاری و نه صرفاً سیاست‌ها تأکید می‌کند. تصویر بودجه عمومی، شامل اقدامات هماهنگی همچون اختصاص ۲۵۰ میلیون پوند برای ایجاد شبکه‌هایی از امکانات، مشاغل و استعدادها در منطقه، تعیین ۱۷۰ میلیون پوند برای مهارت‌ها و آموزش‌های فنی از مدارس ابتدایی تا آموزش عالی و اختصاص بیش از ۱۰۰ میلیون پوند برای کمک به صادرات، دسترسی به بازار، برنامه‌های تجاری و ترویج است. در بخش خصوصی نیز تعهداتی مانند تأمین مالی منطقه‌ای ۱.۶ میلیارد پوندی بانک تجارت بریتانیا برای سرمایه‌گذاری‌های خلاق، پیش‌بینی ۷۰۰ میلیون پوند سرمایه‌گذاری منطقه‌ای جدید بی‌بی‌سی تا سال ۲۰۲۷ و ۶۳ میلیون پوند سرمایه‌گذاری مشترک صنعت در شبکه استودیوهای آزمایشگاهی همه‌جانبه جریان دارد.
تعهد به رفع تبعیض و حفظ محیط زیست
در برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰، تعهداتی برای تقویت تنوع و فراگیری در نیروی کار خلاق وجود دارد. چرا که در حال حاضر، تنها ۱۲درصد از موقعیت‌های شغلی در صنایع موسیقی، فیلم، تلویزیون و نشر در اختیار گروه‌های اقلیت قومی قرار دارد و از هر پنج نقش، فقط یک نقش در موزه‌ها و گالری‌ها، متعلق به افراد معلول است. برنامه حاضر ابتکارهایی راهبردی را هم برای صنعت و هم برای دولت ترسیم کرده است؛ تا دستمزد عادلانه، ساعات کار منطقی و حذف شیوه‌های تبعیض‌آمیز محقق شود. هدف از این کار، ارائه شبکه‌های پشتیبانی بهبودیافته‌ای است که به جنبه‌هایی مانند توسعه حرفه‌ای، ثبات مالی و رفاه ذهنی رسیدگی می‌کند. از نظر پایداری زیست محیطی نیز، تحلیل‌ها نشان می‌دهند که توجه به پایداری زیست محیطی در ساخت سالن‌های سینما، می‌تواند انتشار کربن را به میزان قابل‌توجه ۶۵۰۰ تن در سال کاهش دهد که این عدد معادل ۹۷۰۰ پرواز رفت و برگشت به نیویورک است.
با تحقق چشم‌انداز ۲۰۳۰، چهره‌ی بریتانیا چگونه خواهد بود؟
به‌طور کلی می‌توان گفت که بریتانیا در برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ صنایع خلاق، به‌دنبال ۵ هدف دستیابی به ۱۶۵ میلیارد پوند تولید اقتصادی در سال از طریق صنایع خلاق، اشتغال ۲.۷ میلیون نفر در مشاغل خلاقانه، ایجاد بیش از ۱۰۰۰ کسب‌وکار خلاق با درآمد سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون پوند، رسیدن به صادرات ۶۰ میلیارد پوندی محصولات و خدمات خلاقانه و تثیبت شهرت بریتانیا به‌عنوان یک مرکز خلاق جهانی است.
کلام آخر
پشتوانه بریتانیا برای این جاه‌طلبی‌ها در برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰، تشخیص این موضوع است که تقاضا برای محتوا، کالاها و خدمات خلاقانه در پلتفرم‌ها و فناوری‌های دیجیتال در حال افزایش است. همچنین، چشم‌انداز ۲۰۳۰ پیشنهاد می‌کند که مقررات باید در زمینه‌هایی مانند ایمنی آنلاین، چارچوب‌های حق چاپ و سیاست‌های رقابتی مدرن‌سازی شوند؛ تا از نوآوری در نحوه ساخت، توزیع و پرداخت هزینه‌های آثار خلاق حمایت شود.
در کشورمان نیز سیاست‌گذاری و تأمین مالی صحیح و هدفمند در حوزه‌ی صنایع خلاق، امری ضروری است. زیرا چنان که دیدیم، این حوزه هم در اشتغال‌زایی و هم در تولید ثروت توان بالایی دارد. اما آیا بازار هدف ما هم مانند انگلیسی‌ها وسیع است؟ پاسخ به این سؤال ساده نیست. اما با توجه به محیط منطقه و همسایگان، حضور اقوام ایرانی در کشورهای مختلف (حوزه‌ی تمدنی ایران بزرگ) و نگاه ویژه‌ی شیعیان جهان به ایران، می‌توان به اثربخشی سرمایه‌گذاری در این حوزه امیدوار بود.
