ایران از ابتدای سال 2024 به عضویت کامل گروه بریکس درآمده است. برخی عضویت دائم در این گروه را یک پیشرفت تاریخ‌ساز و موفقیت استراتژیک برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی خوانده‌اند. اما عضویت ایران در گروه بریکس چه مزایا و فرصت‌هایی را در اختیار این کشور قرار می‌دهد؟ پاسخ به این پرسش، مستلزم مطالعه ماهیت، اهداف بریکس و ظرفیت‌های آن است. پرسش اصلی این مقاله این است که بریکس چه ظرفیت‌هایی برای همکاری در زمینه صنایع فرهنگی و خلاق فراهم می‌کند؟ در این مقاله با بررسی این ظرفیت‌ها رویکردی را که می‌تواند به توسعه همکاری‌ها در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق کمک شایانی کند، شرح می‌دهیم.
بر اساس این رویکرد، توصیه می‌شود محور فعالیت‌های مشترک و همکاری‌ها حول فعالیت‌های دارای منافع اقتصادی باشد. در ابتدا به ماهیت گروه بریکس ، اهداف و ظرفیت‌های کلی آن می‌پردازیم. سپس با طرح رویکرد اقتصادمحور ظرفیت‌های همکاری با اعضای بریکس را در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق بررسی خواهیم کرد. گردشگری ، صنعت فیلم و موسیقی ، صنایع دستی ، صنعت نشر و چاپ کتاب ، صنعت اسباب‌بازی ، صنایع غذایی و خوراک و میراث فرهنگی از جمله عرصه‌های صنایع فرهنگی و خلاق است که ظرفیت‌های متعددی برای توسعه آنها در قالب بریکس وجود دارد
بریکس چیست ؟
در سال 2001، جیم اونیل اقتصاددان بریتانیایی از مؤسسه گلدمن ساکس، ایده شکل‌گیری گروهی از کشورهای نوظهور اقتصادی شامل برزیل ، روسیه ، هند و چین را مطرح کرد و عنوان « بریک » (حرف اول نام این کشورها) را برای آن به‌کار برد. نخستین‌بار، وزیران خارجه این کشورها در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ با هم دیدار کردند و اولین اجلاس رسمی سران این کشورها در سال ۲۰۰۹ در روسیه برگزار شد. ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ « گروه بریک » به‌طور رسمی تأسیس شد و با اضافه شدن آفریقای جنوبی در سال۲۰۱۰ نام آن از « بریک » به « بریکس BRICS » تغییر یافت. در طول این مدت، کشورهای دیگری نیز برای عضویت در گروه بریکس درخواست دادند که در اجلاس سران این گروه در سال 2023 با پیوستن 6 کشور آرژانتین ، اتیوپی ، امارات متحده عربی ، ایران ، عربستان سعودی و مصر به بریکس موافقت شد. از سال 2024 با انصراف آرژانتین از پیوستن به این گروه، تعداد اعضای بریکس به 10 کشور رسید.
اهداف بریکس چیست؟
تمرکز اعضای بریکس بر موضوعات اقتصادی و تجاری نظیر روش‌های بهبود وضعیت اقتصادی و اصلاح نظام مالی جهان است. هدف اصلی این کشورها در بریکس برقراری روابط پولی و تجاری نزدیک با یکدیگر و ایفای نقش مؤثر و بیشتر در امور اقتصادی جهان است. به باور آنها، باید در نظام مالی جهان اصلاحاتی صورت گیرد تا به یک نظام کارا، مطمئن و باثبات تبدیل شود. همچنین برخی کشورهای عضو بریکس منتقد سلطه دلار در نظام رایج ارزی هستند و ایجاد یک ارز مشترک را به‌عنوان یکی از اهداف بریکس مطرح کرده‌اند. در کنار این اهداف کلان، موضوعات اقتصادی نظیر امور بانکی، انرژی، حمل‌ونقل، مخابرات و موضوعات اجتماعی و کارگری نیز مورد توجه این گروه است.
ظرفیت های بریکس
اعضای اصلی گروه بریکس به‌عنوان اقتصادهای نوظهور جهانی شناخته می‌شوند و در سال‌های اخیر و سال‌های آتی نقش کلیدی را در اقتصاد جهان ایفا می‌کنند. صندوق بین‌المللی پول در سال 2023، تولید ناخالص داخلی جهان را بر پایه برابری قدرت خرید ۱۷۴.۴۷ تریلیون دلار برآورد کرده است. پنج کشورِ برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی در سال ۱۹۹۵ تنها ۱۶.۹ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را بر پایه برابری قدرت خرید در اختیار داشتند. اما این سهم، در سال ۲۰۱۰ و پس از تشکیل گروه بریکس به ۲۶.۶ درصد و در سال ۲۰۲۳ به ۳۲.۲ درصد افزایش یافت. در مقابل، سهم گروه هفت از تولید ناخالص داخلی جهان طی همین مدت از ۴۴.۹ درصد به ۲۹.۹ درصد کاهش یافته است. مجموع تولید ناخالص داخلی گروه هفت در سال ۲۰۲۳ حدود ۵۲.۱۶ تریلیون دلار اعلام شده در حالی که تولید ناخلص داخلی پنج عضو فعلی بریکس ۵۶ تریلیون دلار است (نمودار یک).
هر چند این آمار به‌خودی خود گویای مزیت همکاری با این قدرت‌های اقتصادی است، اما اگر نقش کلیدی آنها را در اقتصاد جهانی تا سال 2050 دنبال کنیم دیگر هیچ تردیدی در نقش اقتصادی بریکس در معادلات حال و آینده اقتصاد جهانی باقی نمی‌ماند.
جدول 1 رتبه‌بندی تولید ناخالص داخلی واقعی کشورها را در سال 2050 نشان می‌دهد. 6 کشور از اعضای بریکس میان 15 اقتصاد برتر جهانی حضور دارند و چین رتبه نخست و هند رتبه سوم را خواهد داشت. جدول 2 نیز میزان تولید ناخالص داخی اعضای بریکس را به تفکیک نشان می‌دهد.
از مزایای عضویت در بریکس ، به‌ویژه برای ایران که با تحریم‌های اقتصادی غرب مقابله می‌کند، ساختار مالی بریکس است که دو بخش دارد: « بانک توسعه نوین » (New Development Bank) و « قرارداد اندوخته احتیاطی » (Contingent Reserve Arrangement). بانک کشورهای عضو بریکس برای کشورهای عضو یک سامانه اعلام پرداخت دارد که می‌تواند جایگزینی برای سوئیفت (سامانه مالی ارتباطات بین‌بانکی جهانی) باشد.
از دیگر مزایای بریکس امکان ایجاد یک ارز واحد میان اعضای این گروه است که می‌تواند به سلطه دلار در اقتصاد جهانی خاتمه دهد. هر چند، به گفته معاون وزیر امور خارجه روسیه، تحقق ارز واحد چیزی نیست که در آینده نزدیک قابل دستیابی باشد و کشورهای عضو گروه بریکس باید به تدریج در این مسیر حرکت کنند.
بانک توسعه بریکس
اعضای گروه بریکس در مارس ۲۰۱۳ توافق کردند تا بانک توسعه بریکس را پایه‌گذاری کنند. این بانک در سال ۲۰۱۵ بطور عملی ایجاد شد. تمرکز اصلی آن در بخش وام و تأمین مالی طرح‌های زیربنایی است و در این بخش سالانه تا سقف ۳۴ میلیارد دلار مجوز کلی تأمین مالی دارد. این بانک گروه بریکس سرمایه اولیه ۵۰ میلیارد دلار تأسیس شد که قرار بود در طول زمان تا ۱۰۰ میلیارد دلار افزایش یابد. در سال ۲۰۲۰ بانک توسعه بریکس ۵۳ طرح به ارزش تقریبی ۱۵ میلیارد دلار را در دست بررسی داشت. در سال ۲۰۲۱، اروگوئه، امارات متحده عربی، بنگلادش و مصر به‌عنوان اعضای جدید بانک توسعه جدید بریکس پذیرفته شدند. گفت‌وگوها برای پیوستن ایران به بانک توسعه بریکس در سال ۲۰۱۷ آغاز شد و با عضویت ایران در بریکس قرار است این مذاکرات تسریع شود.
قرارداد اندوخته احتیاطی
قرارداد اندوخته احتیاطی چارچوبی است که کشورهای عضو گروه بریکس برای حفاظت از خود در برابر فشارهای نقدینگی جهانی اتخاذ کرده‌اند. این حفاظت در کنار سایر کارکردها شامل فشارهای ارزی هم می‌شود که از طرف دیگر بخش‌های اقتصاد جهان بر پول ملی کشورهای عضو بریکس وارد می‌شود. ناظران، این چارچوب اندوخته احتیاطی را عموما رقیب صندوق بین‌المللی پول (IMF) می‌دانند و آن را در کنار بانک توسعه نوین بریکس به‌عنوان نماد افزایش همکاری‌های جنوب با جنوب در نظر می‌گیرند.
مزایای عضویت در بریکس برای صنایع فرهنگی و خلاق
پیش از آنکه به بررسی مزیت های پیوستن به بریکس برای صنایع فرهنگی و خلاق کشورهای عضو بپردازیم ذکر چند نکته ضروری است. نخست اینکه، اعضای گروه بریکس بر همکاری‌های اقتصادی و تجاری تمرکز دارند و توجه‌شان به مسائل کلان اقتصادی از جمله زیرساخت‌ها معطوف است. از آنجا که برخی صنایع خلاق و فرهنگی را در زمره فعالیت‌های فرهنگی قرار می‌دهند ممکن است این صنایع در اولویت کاری آنها قرار نگیرد، مگر اینکه منافع اقتصادی و تجاری آن بر سیاستگذاران آشکار شود. بر این اساس، برای همکاری در حوزه صنایع فرهنگی خلاق باید گوشه چشمی به دستاوردهای اقتصادی فعالیت‌ها داشت. تجربه تاریخی نشان داده است که در مذاکرات بین‌المللی توافق بر سر فعالیت‌های اقتصادی سهل‌تر است و پس از شکل‌گیری همکاری‌های اقتصادی، همکاری‌ها میان اعضای یک سازمان بین‌المللی می‌تواند به حوزه‌های فرهنگی و سیاسی نیز سرریز کند. بر این اساس، تمرکز ما در این نوشتار بر ظرفیت های اقتصادمحور بریکس در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق است.
دیگر آنکه، برخی کارشناسان حوزه فناوری و فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت اپ را در زمره صنایع خلاق قرار می‌دهند. با توجه به فراهم بودن بسترهای همکاری‌های بین‌المللی در این حوزه و وجود گفتمان مشترک، نیاز چندانی به گفتمان‌سازی در این حوزه احساس نمی‌شود. در واقع، ظرفیت بالایی برای همکاری در زمینه فناوری در قالب نهادهای دولتی، دانشگاه‌ها، پارک‌های فناوری و بخش خصوصی وجود دارد. با این حال، برای همکاری بین‌المللی در برخی عرصه‌های صنایع فرهنگی و خلاق نیاز به گفتمان‌سازی و بسترسازی است. از این‌رو این مقاله بر عرصه‌هایی مانند گردشگری، میراث فرهنگی، صنایع دستی، صنعت سینما، موسیقی، نشر، هنرهای نمایشی، خوراک و…. تمرکز کرده است.
مزیت عضویت در بریکس برای گردشگری
اصلی ترین ظرفیت بریکس در زمینه صنایع فرهنگی و خلاق ، گردشگری است. چراکه صنعت گردشگری اقتصادی ترین صنعت در میان صنایع فرهنگی و خلاق است و در اجلاس مختلف بریکس بر آن تأکید شده و می‌شود. گردشگری به‌عنوان یک گروه صادراتی پس از مواد شیمیایی و سوخت و بالاتر از محصولات خودرو و مواد غذایی رتبه سوم را در سراسر جهان دارد و در برخی کشورهای درحال توسعه بهترین گروه صادراتی است. دیگر آنکه، گردشگری پیوند مستقیم یا غیرمستقیم با سایر صنایع فرهنگی و خلاق از جمله، میراث فرهنگی ، خوراک و غذا، صنایع دستی ، پوشاک، رسانه و تبلیغات ، موسیقی ، سینم ا، هنرهای نمایشی و غیره دارد. یک گردشگر که وارد کشور می‌شود در کنار نیاز به محل سکونت و امکانات حمل‌ونقل ، به خوراک نیاز دارد و به شناخت میراث فرهنگی کشور میزبان علاقه‌مند است. برای یادگاری یا سوغاتی پوشاک سنتی یا صنایع دستی خریداری می‌کند و اگر جشنواره‌ای هنری در کشور میزبان برقرار باشد تمایل به حضور در آن دارد.
با همه این‌ها، عضویت در بریکس چه ظرفیتی برای گردشگری ایجاد می‌کند؟ نخست آنکه قریب 40 درصد جمعیت جهان در کشورهای عضو بریکس زندگی می‌کنند. بیشتر این کشورها از جمله چین، هند، ایران و مصر تمدنی کهن و میراث فرهنگی ارزشمندی دارند و با داشتن جاذبه‌های گردشگری فراوان پذیرای گردشگران بسیاری هستند. سطح رفاه عمومی در این کشورها سال به سال افزایش می‌یابد و مردم توان مالی بیشتری برای سفرهای خارجی خواهند داشت.
نمودار دو نمایانگر 10 بازار نخست سفرهای داخلی در جهان است که چین و هند و برزیل جزو این 10 کشور محسوب می‌شوند و از توان مردم این کشورها برای سفرهای خارجی در آینده خبر می‌دهد. تا 10 سال آینده نیز خانواده‌های چینی (بیش از 60 میلیون خانواده) و هندی (بیش از 10 میلیون خانواده) با درآمد سالانه بیش از 35 هزار دلار توانایی سفر خارجی را خواهند داشت (نمودار 3). این رشد در سایر کشورهای گروه بریکس نیز روی خواهد داد و فرصت مغتنمی برای جذب این گردشگران است.
از سوی دیگر، اعضای بریکس مانند چین و امارات تجربه کافی در زمینه زیرساخت‌های گردشگری دارند یا مانند عربستان سعودی برای جذب گردشگران خارجی کارزار دوچندانی را راه انداخته‌اند. همچنین، این کشورها آمادگی سرمایه‌گذاری برای زیرساخت‌های گردشگری کشور های عضو بریکس را دارند و از طریق سازوکارهای این گروه مانند بانک توسعه نوین بریکس می‌توان از آنها برای همکاری و سرمایه‌گذاری دعوت کرد. وانگهی، می‌توان تجارب کشور را در زمینه گردشگری و حوزه‌های مرتبط در اختیار این کشورها قرار داد و با سرمایه‌گذاری مشترک، شرکت‌های توانمند ایرانی را برای همکاری در پروژه‌های مشترک به سایر کشورهای عضو اعزام کرد.
چین به‌طور جدی برای ساخت و توسعه صنعت هواپیمای مسافربری و شکست انحصار بوئینگ و ایرباس تلاش می‌کند که در این صورت، ایران می‌تواند ناوگان هوایی خود را تجهیز کند و این امر در چارچوب بریکس امکان‌پذیر خواهد بود.
تعریف فعالیت‌های مشترک در این زمینه اهمیت شایانی دارد که از رهگذر آنها سایر صنایع فرهنگی و خلاق را می‌توان به گردشگری پیوند زد و به توسعه و رشد این صنایع و همکاری بین‌المللی در آن زمینه‌ها نیز کمک کرد. برگزاری نمایشگاه‌های مشترک و دائمی در هر کشور از اعضای بریکس یکی از اقدامات مؤثر برای بازاریابی و عرضه محصولات و خدمات است که به شناخت دست‌اندرکاران گردشگری بخش خصوصی از ظرفیت‌های گروه بریکس نیز کمک شایانی می‌کند.
ظرفیت های بریکس برای میراث فرهنگی
کشورهای چین، مصر، هند در کنار ایران از تمدن‌های کهن جهان تلقی می‌شوند و دارای تجربه فراوانی در حوزه میراث فرهنگی هستند. همکاری در حوزه حفاظت، نگهداری و مرمت آثار باستانی، تبادلات و همکاری‌های علمی در حوزه باستان‌شناسی، موزه‌داری، برگزاری همایش‌های علمی مشترک، نمایشگاه‌های مشترک برای نمایش آثار فرهنگی در کشورهای عضو بریکس برای آشنایی مردم آن کشورها با فرهنگ دیگر اعضای بریکس امکان‌پذیر است.
تورگردانی در کشورهای عضو بریکس
یکی از ظرفیت‌های همکاری ارائه خدمات مشترک به گردشگران است. برگزاری تورهای گردشگری مشترک بلندمدت و مرحله‌ای می‌تواند یکی از این خدمات باشد. برای مثال، گردشگران در یک تور گردشگری امکان بازدید از چند یا همه اعضای بریکس را داشته باشند. یا تورهای متنوعی که در چند مرحله برگزار می‌شود به گردشگران ارائه شود. تأسیس شعبه های آژانس های گردشگری در کشورهای گروه بریکس ، تأسیس دفاتر گردشگری مشترک که خدمات گردشگری به مردم اعضای بریکس و سایر کشورها ارائه دهند نیز یکی دیگر از اقداماتی است که در این حوزه می‌تواند صورت گیرد.
صنایع دستی و فرش
بیشتر کشورهای بریکس دستی بر آتش صنایع دستی دارند که زمینه را برای همکاری در این حوزه فراهم می‌کند. برگزاری نمایشگاه‌های مشترک دائمی در هر کشور از اعضای بریکس ، عرضه محصولات در این نمایشگاه‌ها، حذف تعرفه‌ها و … از اقداماتی است که می‌توان در این زمینه صورت داد. این امر کمک می‌کند تا گردشگرانی که به یکی از کشورهای عضو بریکس می‌آیند با فرهنگ سایر کشورهای Brics نیز آشنا شود و تبلیغی برای آن کشورها می‌شود.
تاثیر رسانه‌ها و شبکه های اجتماعی
نقش رسانه‌ها در آگاهی‌بخشی و بازاریابی بی‌بدیل است. در کنار رسانه‌های رسمی مانند شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی ، خبرگزاری‌ها و مطبوعات ، شبکه‌های اجتماعی توان بالایی برای بازاریابی و اطلاع‌رسانی صنایع فرهنگی و خلاق دارند. همکاری در ساخت برنامه‌های مشترک ، فراهم کردن زمینه برای حضور تیم‌های حرفه‌ای رسانه‌ای و همچنین اینفلوئنسرها برای ساخت برنامه‌های تبلیغاتی صنعت گردشگری از ظرفیت‌هایی است که اعضای بریکس می‌توانند بر سر آن به توافق برسند.
مزایای عضویت در بریکس بر صنایع غذایی
صنعت غذا و خوراک یکی دیگر ظرفیت‌های بریکس برای صنایع فرهنگی و خلاق است. اگر با رویکرد اقتصادی به صنایع غذایی نگاه کنیم ظرفیت‌های بسیاری می‌توان برای آن برشمرد. با این وجود، اگر از زاویه صنایع فرهنگی خلاق به آن نگاه شود شامل کسب‌وکارهای کوچک و خرد مانند تولیدکنندگان کوچک محصولات غذایی محلی و خانگی ، رستوران‌ها، غذاهای خیابانی و… نیز می‌شود. یکی از فواید پیوستن به گروه بریکس در صنایع غذایی کشور ، توزیع زنجیره ارزش است. این اقدام می‌تواند در پیوند با صنایع خلاق فرهنگی نیز صورت گیرد. برای مثال، معرفی محصولات غذایی و خوراک کشورها و فرهنگ‌های مختلف در نمایشگاه‌های دائمی گردشگری ، احداث رستوران دائمی در کشورهای عضو بریکس ، برگزاری نمایشگاه‌های دائمی غذا و دعوت از رستوران‌های زنجیره‌ای و حتی احداث یک رستوران زنجیره‌ای در تمام کشورهای عضو برای عرضه غذاهای کشورهای بریکس ، از این دست است.
تقویت مراکز فرهنگی با عضویت در گروه بریکس
معمول است که یک کشور در کنار سفارت خود در سایر کشورها که موضوعات سیاسی، کنسولی و اقتصادی را دنبال می‌کند تأسیس مراکز فرهنگی در سایر کشورها را به‌منظور فعالیت‌های فرهنگی در دستور کار دارد. با این همه، توسعه این مراکز فرهنگی یا حتی تأسیس مراکز فرهنگی بریکس می‌تواند به تقویت همکاری‌های فرهنگی چندجانبه بینجامد. در این مراکز ارائه امکانات و تسهیلاتی برای آموزش زبان کشورهای عضو گروه بریکس ، معرفی فرهنگ آنها، دعوت از نخبگان فرهنگی و هنری، نمایش فیلم، اجرای موسیقی و هنرهای نمایشی، نمایشگاه‌های صنایع دستی، هنرهای تجسمی و غیره می‌تواند فراهم شود.
تاثیر عضویت در بریکس بر صنعت سینما و موسیقی
دو صنعت موسیقی و سینما نیز که به‌نوعی صنایع فرهنگی و خلاق را به اقتصاد پیوند می‌زنند ظرفیت‌های مناسبی برای همکاری‌های مشترک در اختیار هنرمندان و دست‌اندرکاران این دو عرصه فراهم می‌کنند. ساخت فیلم‌های مشترک بین اعضای بریکس ، امکان اکران فیلم در کشورهای عضو گروه را فراهم می‌کند و بازار بزرگی را در اختیار سینماگران بریکس قرار می‌دهد. همچنین برگزاری جشنواره سینمای بریکس می‌تواند محلی برای معرفی و عرضه آثار و بازاریابی فیلم‌های کشورهای عضو باشد. اختصاص یک بخش به سینمای بریکس در جشنواره‌های بین‌المللی کشورهای عضو نیز یکی دیگر از راه‌های توسعه همکاری‌های بین‌المللی در این زمینه است.
با همه این‌ها، سینما چه جایگاهی در کشورهای عضو گروه بریکس دارد؟
سینمای بالیوود هند سالانه بیشترین تعداد فیلم را در جهان تولید می‌کند. در سال 2015 بالیوودی‌ها 1907 فیلم بلند ساخته‌اند. شاید درآمد ناخالص سینمای هند (1.2 میلیاد دلار) در مقایسه با درآمد ناخالص هالیوود (11 میلیارد دلار) ناچیز به نظر برسد اما این صنعت تا سال 2020، به طور میانگین 5.1 درصد رشد داشته و طی دو سال نیز با 10 درصد نرخ رشد سالانه همراه بوده است. از سوی دیگر، هندی‌ها با آن جمعیت یک میلیارد و 400 میلیونی، مشخص است که جزو سه کشور نخستی باشند که بلیط سینما می‌خرند. چین در رتبه اول و روسیه در رتبه چهارم قرار دارد (نمودار 4) و این از وجود بازار بالقوه سینمای کشورهای گروه بریکس خبر می‌دهد.
سهم 7.9 درصدی چینی‌ها از باکس‌آفیس جهانی در سال 2012 به 34.3 درصد در سال 2021 رسید. با درآمد 7.3 میلیارد دلاری در این سال با فاصله 2.8 میلیارد دلاری از آمریکا، در صدر قرار گرفتند (جدول 3). از سوی دیگر، چینی‌ها بعنوان عضو بریکس در صنعت فیلمسازی نیز پرکارند و در سال 2018 با تولید 1082 فیلم توانستند رکورد تازه‌ای رقم بزنند.
سرمایه گذاری عربستان در صنعت سینما
عربستان سعودی نیز سرمایه‌گذاری کلانی در حوزه سینما صورت داده است. افزایش سالن‌های سینمایی ، اکران آثار روز سینمای جهان ، برپایی جشنواره فیلم دریای سرخ در عربستان با حضور فیلم‌ها و سینماگران سرشناس جهان و ایجاد مشوق برای فیلمبرداری آثار سینمایی در خاک عربستان ، از جمله برنامه‌های سعودی‌ها برای تقویت سینمای عربستان است. سعودی‌ها قصد دارند تا سال ۲۰۳۰ حدود ۳۵۰ مجتمع سینمایی در این کشور احداث کنند. این تأسیسات نمایشی بیش از ۲۵۰۰ سالن را در بر خواهد گرفت و قرار است سالانه حدود یک میلیارد دلار از طریق فعالیت‌های آنها درآمد حاصل شود. سرمایه‌گذاری و مشارکت در ساخت فیلم‌های خارجی و همچنین دعوت از سینماگران خارجی برای ساخت فیلم در کشور عربستان نیز از دیگر اقدامات آنها در این راستاست. به طوری‌که حاضرند ۴۰ درصد از مخارج فیلم‌هایی که در این کشور ساخته شود را بر عهده بگیرند و امکانات فنی مناسبی نیز برای سینماگران مهیا کرده‌اند. چنین فرصتی برای سینمای بریکس کم‌نظیر است. فیلمبردای بخشی از فیلم «Dunki » به کارگردانی « راجکومار هیرانی » با بازی شاهرخ‌خان ، هنرپیشه مطرح هندی در عربستان انجام شده است.
موسیقی نیز ظرفیت بسیاری برای همکاری‌های بین‌المللی فراهم می‌کند. تسهیل و ارائه امکانات برای برگزاری کنسرت‌های مشترک و اجرای تورهای مشترک موسیقی در کشورهای گروه بریکس و سایر کشورها ( تور موسیقی بریکس )، در کنار برگزاری جشنوراه‌های موسیقی فرصت مغتنمی برای هنرمندان اعضای بریکس است.
نقش بریکس در صنعت اسباب بازی
چین با 80 درصد از نظر کمیت بزرگترین تولید کننده اسباب بازی در جهان است. این عدد آنقدر بزرگ است که جایی برای رقابت باقی نگذارد. با این همه، این ظرفیت چین فرصت مغتنمی برای همکاری است. چین تولید ارزان محصول را رقم می‌زند و این امر به کشورهای دیگر امکان می‌دهد تا در بخش‌های دیگر زنجیره ارزش محصولات اسباب‌بازی از جمله طراحی آن با این غول جهان عضو بریکس همکاری کنند. بازار اسباب بازی در سال‌های گذشته همواره با رشد روبه‌رو بوده است و تصور می‌شود از 122.9 میلیارد دلار در سال 2022 به 183.15 میلیارد دلار تا سال 2030 افزایش یابد. اعضای بریکس در صورت همکاری در این حوزه با کاهش یا حذف تعرفه‌ها و توزیع زنجیره ارزش در کشورهای خود در مراحل سرمایه‌گذاری، طراحی، مواد اولیه، تولید، بازاریابی، فروش و خدمات می‌توانند سهم بیشتری از این بازار صنعت اسباب بازی جهان را به خود اختصاص دهند.
صنعت نشر در کشورهای عضو بریکس
صنعت نشر کتاب ، شصت و چهارمین صنعت بزرگ و سی و دومین صنعت تولید جهان است. در سال 2023 ایالات متحده حدود 24 درصد از کل فروش جهانی صنعت نشر و کتاب را به خود اختصاص داده است. پس از آن چین با 19 درصد، آلمان با 9 درصد، ژاپن با 8 درصد، هند با 5 درصد قرار دارند. در واقع، چین با 329 میلیون نفر کتابخوان، بیشترین خوانندگان کتاب را در سال 2022 داشت. با پیشرفت هر چه بیشتر فناوری هوش مصنوعی امکان ارائه کتاب به زبان‌های دیگر سهل‌تر خواهد شد و در صورتی‌که کشورهای گروه بریکس بر توسعه کتابهای الکترونیک تمرکز کنند صنعت نشر آنها به بازار گسترده‌تری دسترسی خواهد داشت. در سال 2023، از بازار 82.3 میلیارد دلاری صنعت کتاب ، 68.1 میلیارد دلار به کتابهای چاپی و 14.2 میلیارد دلار نیز به کتاب های الکترونیکی تعلق دارد.
مزایای عضویت در گروه بریکس بر کسب‌وکارهای کوچک و خرد
از آنجا که ماهیت برخی کسب‌وکارهای کوچک و خرد از نوع صنایع فرهنگی و خلاق است، بریکس ظرفیت بالایی برای پیوند بین‌المللی این کسب‌وکارها دارد. برای مثال در صنعت غذا و خوراک ، پوشاک ، صنایع دستی و… توسعه نهادها و بخش‌هایی در اعضای بریکس که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به این کسب‌وکارها مرتبط است، به‌نوعی به رشد صنایع فرهنگی و خلاق نیز کمک می‌کند. یکی از این بخش‌ها که به پیشنهاد روسیه شکل گرفته، اتحادیه کسب‌وکار زنان بریکس است. این اتحادیه راه‌اندازی پروژه‌ای را در دستور کار دارد که یک چارچوب کاری دیجیتال است که زنان را از ۱۰ کشور بریکس در عرصه تجارت و اقتصاد، متحد می‌کند و اطلاعات مربوط به پروژه‌های مشترک، پایگاه داده‌ها و شرکت‌های اداره‌شده توسط زنان را در بر می‌گیرد. محتوا و دوره‌های آموزشی، مقالات، نتایج تحقیقات، نظرسنجی‌ها، اطلاعات مربوط به فعالیت‌های گروه‌های کاری زنان فعال در عرصه تجارت در کشورهای گروه بریکس در این پروژه گردآوری خواهد شد.
جمع بندی
جمهوری اسلامی ایران تحت تحریم‌های ناجوانمردانه غرب به رهبری آمریکا قرار دارد و در این شرایط پیوستن ایران به بریکس می‌تواند ظرفیت‌های بسیاری برای کشور داشته باشد. نظام مالی مستقل از سوئیفت ، ارز مشترک و مسائلی از این دست فرصتی را برای همکاری با کشورهای متنوع فراهم می‌کند و درهای بازارهای متعددی را برای اقتصاد ایران به‌منظور تجارت و جذب سرمایه‌گذار خارجی می‌گشاید. با این همه، نباید فراموش کرد که اهداف اعضای بریکس تنوع بخشیدن به روابط اقتصادی خود در کنار حفظ روابطشان با غرب است. بر این اساس، انتظارات ایران از بریکس باید واقعی باشد و بهتر است بر موضوعات اقتصادی مشترکی که حساسیت کمتری بر آنها وجود دارد، متمرکز شود. صنایع فرهنگی و خلاق مناسب‌ترین این موضوعات است. معمولا قدرت‌های بزرگ درصدد تحمیل خاص خود در سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای هستند. نقش ایران در این بزنگاه‌ها پررنگ می‌شود که با تمرکز بر اشتراکات و جلب نظر سایر اعضای گروه بریکس ، عرصه را برای همکاری فراهم کند.
این تصور که عضویت ایران در بریکس امکانی است برای صادرات بیشتر و تغییر تراز تجاری به نفع کشور راهگشا نخواهد بود. دنیای امروز دنیای وابستگی متقابل است و بیشتر کشورهای بریکس به این موضوع واقف هستند. بر این اساس، باید درهای کشور را روی اعضای دیگر گشود و بر توزیع زنجیره ارزش در کشورهای عضو بریکس تأکید کرد تا پیوندی مستحکم و همه‌جانبه میان اعضای گروه بریکس شکل گیرد.
شاید استفاده از منابع بانک توسعه بریکس برای سرمایه‌گذاری بر صنایع سنگین ایران دشوار باشد، اما سرمایه‌گذاری با استفاده از این منابع بر صنایع فرهنگی و خلاق کشور با موانع کمتری روبه‌ور خواهد بود. کشورهای عضو بریکس چینی‌ها، سعودی‌ها، اماراتی‌ها و حتی روس‌ها توان قابل توجهی برای سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری ایران دارند. توسعه هتل‌ها، رستوران‌های چینی، هندی، عربی، برزیلی و آفریقایی، کاهش و حذف تعرفه‌ها و حذف ویزا و عوارض، احداث نمایشگاه‌های دائمی کشورهای بریکس در پایتخت و شهرهای توریستی و همچنین تشویق و ارائه تسهیلات به گردشگران ایرانی برای سفر به کشورهای بریکس از جمله اقداماتی است که با رویکرد وابستگی متقابل و در چارچوب بریکس می‌توان به آن دست یافت.
تلاش برای حذف تعرفه کالاهای هنری و فرهنگی مانند کتاب، فیلم، سریال و به‌ویژه صنایع دستی و فرش از جمله سیاست‌هایی است که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند در چارچوب عضویت ایران در گروه بریکس دنبال کند.
منابع :
امیرسیافی، علی. صنعت سینما در چین. نمافر. 18 مرداد 1402. B2n.ir/a12524
امیرسیافی، علی. بررسی صنعت سینمای هند؛ بالیوود در کهکشان هنر هفتم. نمافر . 26 فروردین 1402. B2n.ir/w24516
انتظاری، کمیل. تلاش موفق عربستان سعودی برای تصویرسازی ملی از طریق سینما. پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف. B2n.ir/r62573
ایرنا (خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران)، ایران رسما عضو «بریکس» شد، 2 شهریور 1402، https://irna.ir/xjNgXb
ایرنا، روسیه به دنبال طرح اتحاد کسب و کار زنان ۱۰ کشور بریکس است، 27 بهمن 1402، https://irna.ir/xjPNLy
ایرنا، ایران آماده تسریع گفت‌وگوها برای پیوستن به بانک بریکس است، 4 شهریور 1402، https://irna.ir/xjNhz8
ایسنا. ۸۰ درصد تولید اسباب بازی جهان در چین؛ می‌توانیم هاب منطقه شویم. 16 فروردین 1401، isna.ir/xdLpgn
ویسی، ارسلان. نگاهی تحلیلی به بازار جهانی صنعت کتاب. نمافر. 1 آذر 1402. B2n.ir/a20109
یورونیوز، سه دهه رقابت اقتصادی با گروه ۷؛ اعضای جدید از جمله ایران، تولید ناخالص بریکس را چقدر افزایش می‌دهند؟، 24 آگوست 2023، https://parsi.euronews.com/2023/08/24/brics-nations-still-trail-g7-in-per-capita-gdp
The Insight Partners. 2023. “Kids Toys Market Worth to Reach $183.15Bn Globally by 2030”. https://www.globenewswire.com/news-release/2023/11/08/2776139/0/en/Kids-Toys-Market-Worth-to-Reach-183-15Bn-Globally-by-2030-Exclusive-Report-by-The-Insight-Partners.html
Visual Capitalist, Ranked: The Top Economies in the World (1980‒2075), 21 July 2023, https://www.visualcapitalist.com/top-economies-in-the-world-1980-2075/
