سنجش اجتماعی رسانه‌های نمایشی VOD / تحلیل موضوعی و احساسات کاربران توییتر درباره شبکه نمایش خانگی

بازار رسانه‌های نمایشی VOD با گسترش و همه‌گیری استفاده از فناوری‌های دیجیتال در ایران، رشد قابل توجهی داشته‌ و شبکه‌های نمایش خانگی اکنون طیف متنوعی از محتوا را به کاربران و مخاطبان ارائه می‌دهند. از طرفی دیگر، پس از سال‌ها، رسانه‌های نمایشی VOD، توانست انحصار و جایگاه آیینی سازمان صداوسیما را از دو منظر توان تولید و برنامه‌سازی و عوامل تولید همچون بازیگران بشکند و به‌تبع، این امر تأثیرات خود را بر مصرف و الگوی مصرف مخاطبان نیز گذاشته است. نمایش خانگی در ایران با اینکه تاکنون در طول عمر نه چندان بلند خود، داستان بلندی داشته‌اند و گاه آماج انتقادات و گاه محل تعریف و تمجید قرار گرفته‌اند اما تاکنون، نظرخواهی و سنجش اجتماعی جدی درباره آن‌ها صورت نگرفته است و به غیر از چند گزارش معدود از چند پلتفرم‌ شبکه نمایش خانگی ، پژوهش جامعی در این حوزه از منظر مخاطبان درباره این رسانه‌ها صورت نگرفته است. با این حال، موفقیت و برجسته شدن برخی از سریال‌ها و استقبال مخاطبان نشان می‌دهد که این رسانه‌ها در مسیر ترویج در جامعه ایران قرار دارند و نگاهی از منظرگاه صنایع فرهنگی و خلاق به این پدیده از زاویه دید مخاطبان می‌تواند مثمر باشد. از همین رو مقاله «سنجش اجتماعی رسانه‌های نمایشی VOD ایرانی میان کاربران توییتر فارسی» این موضوع را از سه جنبه تحلیل موضوعی، تحلیل احساسات و علوم اجتماعی محاسباتی بررسی کرده است. سنجش اجتماعی رسانه‌های نمایشی VOD نزد کاربران می‌تواند داده‌های ارزشمندی را درباره‌ی این صنعت روشن کند و مورد استفاده فعالان، سیاست‌گذاران، منتقدان و مصرف‌کنندگان این رسانه‌ها قرار بگیرد.

رسانه‌های نمایش VOD؛ از محبوبیت تا مخالفت

تحلیل موضوعی رسانه‌های نمایشی VOD نزد کاربران توییتر فارسی بر اساس فراوانی مباحث مطرح شده نشان می‌دهد که این رسانه‌ها از ۶ جنبه‌ی‌ سویه‌های تاریک رسانه‌های نمایشی VOD، نظارت صداوسیما بر رسانه‌های نمایشی VOD، فراگیری و محبوبیت رسانه‌های نمایشی VOD و عوامل مؤثر آن، فیلتر و تعطیلی رسانه‌های نمایشی VOD، حضور بازیگران در رسانه‌های نمایشی VOD پس از پاییز سال ۱۴۰۱ و خرید اشتراک رسانه‌های نمایشی VOD مورد توجه کاربران واقع شده‌اند.

۱. سویه‌های تاریک رسانه‌های نمایشی VOD: رسانه‌های نمایشی VOD از زوایای مختلفی همچون نقض مالکیت معنوی محتواهای خارجی، وابستگی به دولت‌های بیگانه و ترویج تفکر و نمادهای غربی، تبلیغات و بازاریابی نامناسب، عدم استقلال و وابستگی دولتی، زیرساخت‌ها و سرورهای ضعیف و عدم ارائه خدمات مناسب مورد انتقاد کاربران قرار گرفته‌اند.

۲. فراگیری و محبوبیت رسانه‌های نمایشی VOD و عوامل مؤثر آن: رسانه‌های نمایش خانگی باعث ارتقای صنعت سریال‌سازی در ایران شده‌اند و سریال‌هایی مانند قورباغه، زخم‌کاری، پوست شیر و… از نمونه‌های سرآمد این امر هستند. حضور بازیگران توانا و مشهور در سریال‌ها، تعدد و تکثر محتوا مانند سریال، فیلم سینمایی -داخلی و خارجی-، انیمه، مستند، مسترکلاس‌های آموزشی، کارتون و… در رسانه‌های نمایشی VOD تا حدود زیادی توانسته رضایت کاربران را فراهم کند. همچنین محتوای خارجی جدید دوبله شده یا زیرنویس و سانسور مناسب آن‌ها برای استفاده توسط رسانه‌های نمایشی VOD مزیت دیگری است که در محبوبیت آن‌ها نقش ایفا کرده است.

۳. نظارت صداوسیما بر رسانه‌های نمایشی VOD: این اتفاق واکنش‌های مختلف و متضادی به همراه داشته است.گروهی نظارت صداوسیما بر رسانه‌های نمایشی VOD را موجب متوقف شدن محتواهای آسیب‌زا غیرقابل قبول و هنجارشکنانه در شبکه نمایش خانگی و عملی مثبت برای پیشرفت صنعت رسانه‌های نمایشی VOD در آینده می‌دانند. اما در مقابل، گروهی دیگر از کاربران با اشاره به تعارض منافع صداوسیما با رسانه‌های نمایشی VOD و غیرکارشناسی بودن این تصمیم نظارت صداوسیما را باعث افت و حتی تعطیلی این صنعت و رسانه‌های فعال در آن می‌دانند. آن‌ها پیش‌بینی کرده‌اند که نظارت ساترا موجب کاهش مخاطبان رسانه‌های نمایشی VOD و همچنین افزایش مخاطبان شبکه‌های ماهواره‌ای شود.

۴. فیلتر و تعطیلی رسانه‌های نمایشی VOD: واکنش اغلب کاربران به فیلتر و تعطیلی رسانه‌های نمایشی VOD اعتراضی و منفی است. اما در این میان گروهی از کاربران نیز با اشاره به الزام برخورد نهادها و مسئولان مرتبط این حوزه با متخلفان و ذکر مصادیق این تخلفات از برخورد با رسانه‌های نمایشی VOD متخلف حمایت کرده‌اند. اغلب کاربران معتقدند که رسانه‌های نمایشی VOD مانند فیلیمو، نماوا، فیلم‌نت و… با آغاز و مسیری که طی کرده‌اند امروز توانسته‌اند تا حدود زیادی شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان را از سبد مصرف فرهنگی خانوارهای ایرانی حذف کنند و جایگزین آن‌ها شوند. این رسانه‌های بازگرداننده مصرف و مرجعیت رسانه‌ای به داخل کشور هستند. به همین علت فیلتر، تعطیلی و بستن رسانه‌های نمایشی VOD باعث بازگشت و افزایش مخطبان به شبکه‌های ماهواره‌ای خواهد شد.

۵. حضور بازیگران در رسانه‌های نمایشی VOD پس از پاییز سال ۱۴۰۱: گروهی از کاربران معتقدند که سلبریتی‌های حامی و همراه اغتشاشات پاییز ۱۴۰۱ نباید اجازه حضور در سریال‌ها و برنامه‌های رسانه‌های نمایشی VOD داشته باشند و این رسانه‌ها باید اجازه استفاده از این بازیگران را به عوامل سازنده ندهد. همچنین در نظرگاهی متفاوت، حضور بازیگران در رسانه‌های نمایشی VOD بعد از حوادث پاییز ۱۴۰۱ همراهی با حکومت تلقی شده و بازیگرانی که در برنامه‌های رسانه‌های نمایشی VOD فعالیت کرده‌اند مورد انتقاد قرار گرفته‌اند. به نظر می‎رسد این مضمون بیشتر ریشه در محیط رسانه اجتماعی توییتر داشته باشد که بسیار متأثر از حوادث و اتفاقات سیاسی است.

۶. خرید اشتراک رسانه‌های نمایشی VOD: اگر از زاویه مباحث اقتصادی به رسانه‌های نمایشی VOD بنگریم، خرید اشتراک مهم‌ترین موضوعی است که به آن اشاره شده است. در این موضوع دو دیدگاه مختلف مطرح است: دیدگاه اول تأکید و یا توصیه به خرید اشتراک و تهیه اکانت رسانه‌های نمایشی VOD توسط مصرف‌کنندگان و استفاده نکردن از راه‌های غیرقانونی دارد. اما دیدگاه دوم با تعجب از خرید اشتراک رسانه‌های نمایشی VOD توسط مشترکان و معرفی راه‌های دانلود غیرقانونی به موضوع اشتراک و تهیه اکانت اهمیتی و ارزشی نداده و حتی با آن مخالف است. واکاوی و بررسی این دیدگاه‌ها می‌تواند به اصلاح الگوی مصرف کاربران و موفقیت اقتصادی رسانه‌های نمایشی VOD کمک کند.

رسانه‌های نمایشی VOD مثبت یا منفی؟

رسانه‌های نمایشی VOD به صورت کلی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند و تحلیل احساسات شامل تمام رسانه‌های نمایشی VOD ایران هستند. استخراج احساسات یا عقاید از درون متون، با استفاده از هوش مصنوعی صورت گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهند که ۵۹درصد از رویکرد کاربران نسبت به این رسانه‌ها منفی و سلبی است، ۳۹درصد رویکردی مثبت و ایجابی دارند و تنها ۲درصد، دارای رویکردی خنثی هستند.

نقاط ضعف و قوت رسانه‌های نمایشی VOD

با توجه به اینکه تحلیل احساسات کاربران به تنهایی نمی‌تواند نقاط ضعف و قوت رسانه‌های نمایشی VOD ایرانی را نشان دهد؛ از همین جهت با تلفیق تحلیل موضوعی و احساسات نقاط ضعف و قوت رسانه‌های نمایشی VOD، بیان شده است.

– رویکرد منفی (۵۹%):

سویه‌های تاریک رسانه‌های نمایشی VOD)۶۶٪)

نظارت صداوسیما بر رسانه‌های نمایشی VOD (۱۸٪)

حضور بازیگران در VODها پس از پاییز ۱۴۰۱ (۱۲٪)

فیلتر و تعطیلی رسانه‌‌های نمایشی VOD (۳٪)

خرید اشتراک رسانه‌های نمایشی VOD (۱٪)

– رویکرد مثبت (۳۹٪):

فراگیری و محبوبیت رسانه‌های نمایشی VOD (۴۶٪)

فیلتر و تعطیلی رسانه‌‌های نمایشی VOD ۲۹٪)

نظارت صداوسیما بر رسانه‌های نمایشی VOD (۲۲٪)

خرید اشتراک رسانه‌های نمایشی VOD ۳٪)

– رویکرد خنثی (۲٪):

نظارت صداوسیما بر رسانه‌های نمایشی VOD (۱۰۰٪)

یکه‌تازی فیلیمو در جلب توجه مخاطبان

با استفاده از علوم اجتماعی محاسباتی و داده‌کاوی میزان توجه به هر VOD (به معنای تعداد توییت درباره آن‌ها) مشخص شده و با استفاده از روش تحلیل احساسات، میزان رویکرد مثبت، منفی و یا خنثی به هر یک محاسبه شده است. بر اساس یافته‌ها پلتفرم « فیلیمو » با اختلاف قابل توجهی نسبت به « فیلم‌نت » و « نماوا » توانسته بیشترین توجه کاربران را به خود اختصاص دهد. شایان ذکر است که میزان توجه به‌صورت نسبی و برحسب ۱۰۰درصد آمده است.

کلام آخر

این پژوهش وضعیت رسانه‌های نمایشی VOD ایرانی در میان کاربران توییتر را بررسی کرده است. پژوهشگران با کاوش در الگوهای تعامل، احساسات و اولویت‌های موضوعی در گفتمان توییتر، به بینش‌های ارزشمندی در مورد تأثیر و اهمیت رسانه‌های نمایشی VOD دست یافته‌اند. این یافته‌ها برای ذینفعان مختلف همچون سیاست‌گذاران، سازندگان محتوا، محققان و مصرف‌کنندگان که به دنبال درک پویایی پیچیده بین رسانه‌های VOD و پلتفرم‌های اجتماعی هستند، کمک می‌کند.

همچنین به نظر می‌رسد مطالعاتی درباره ابعاد دیگری از سنجش اجتماعی رسانه‌های VOD، از جمله نقش تأثیرگذاران، تأثیر تعاملات بین پلتفرمی و اثربخشی اقدامات نظارتی برای صنعت رسانه‌های نمایشی VOD در ایران می‌تواند به پیشرفت شبکه نمایش خانگی باری رساند.