سینما به‌عنوان یکی از صنایع فرهنگی و خلاق، در تلاقی هنر، فناوری و اقتصاد نشسته است. به همین خاطر برای موفقیت در آن باید نگاهی جامع و چندجانبه داشت. برای پاسخگویی به نیازهای فرهنگی و هنری کشور باید این سه ضلع را تؤامان و به‌درستی نظاره کرده و با توجه به شرایط و اقتضائات موجود دست به سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرا زد.
یکی از ملزومات مهم برای این کار دسترسی به آمار سینمای ایران، اطلاعات و داده و استفاده از آن است. با اینکه یکی از معظلات شایع و جدی کشور در حوزه‌های مختلف از جمله فرهنگ گردآوری و دسترسی به داده‌ها در یک چارچوب مشخص و منظم است، اما صنعت سینما در این حوزه چند گام جلوتر قدم می‌زند، به‌طوری‌که سازمان سینمایی از سال 1364 داده‌های سینمای ایران را گردآوری و در دسترس قرار داده است.
با توجه به اهمیت روایتی که داده‌ها صادقانه از پرده نقره‌ای دارند، در این یادداشت نگاهی به سالنامه آماری فروش فیلم و سینمای ایران در سال 1401 می‌اندازیم. داده‌های این گزارش بر اساس سینماهای فعال متصل به سامانه سمفا هستند. در ادامه اطلاعات سینمای ایران را از دو منظر فیلم‌های سینمایی و سینما مورد بررسی قرار می‌دهیم.
فیلم‌های اکران شده سال ۱۴۰۱
فیلم‌های اکران شده 1401 در مجموع 98 فیلم بوده است. به تفکیک فیلم‌های سینمایی 1401 ایرانی 59 فیلم و فیلم‌های گروه هنر و تجربه 17 فیلم و فیلم‌های سینمایی ۱۴۰۱ خارجی 22 فیلم بوده است. این فیلم‌ها در مجموع تعداد 13,672,357 تماشاگر را به سالن‌های سینما در ایران آورده‌اند. مجموع فروش سینمای ایران سال 1401 در گیشه، بیش از 420 میلیارد تومان بوده است.
بهترین فیلم‌های ایرانی ۱۴۰۱
همان‌گونه که گفته شد در لیست فیلم‌های سینمایی ۱۴۰۱ تعداد 59 فیلم سینمایی ایرانی اکران شدند. فیلم سینمایی انفرادی ساخته مسعود اطیایی با 2,434,463 نفر تماشاچی، پر بیننده ترین فیلم ایرانی در میان فیلم‌های سینمایی اکران شده در سال 1401 بوده است. همچنین این فیلم با میانگین قیمت بلیط سینما 318,700 ریالی بیش از 77.5 میلیارد تومان فروش داشته و عنوان پرفروش‌ترین فیلم ایرانی سال ۱۴۰۱ را نیز به خود اختصاص داده است. بعد از انفرادی، فیلم سینمایی بخارست با بیش از 44.5 میلیارد تومان در جایگاه دوم پرفروش‌ترین فیلم‌های ایرانی ۱۴۰۱ قرار دارد. رتبه سوم پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمایی ۱۴۰۱ ایرانی نیز با فروش 40.9 میلیارد تومان به فیلم سینمایی سگ‌بند اختصاص یافته است.
نگاهی به ده فیلم اول لیست فیلم‌های سینمایی ۱۴۰۱ نشان می‌دهد، با وجود اینکه سه فیلم ابتدایی این فهرست ژانر کمدی دارند، اما دو فیلم سینمایی پسر دلفینی و لوپتو با ژانر کودک و نوجوان به ترتیب در رده‌های چهارم و دهم پرفروش‌ترین فیلم‌های ایرانی ۱۴۰۱ قرار گرفته‌اند. این دو فیلم در مجموع بیش از 1.7 میلیون تماشاگر را به سالن سینماهای کشور کشانده‌اند. این امر نشان می‌دهد که فیلم‌های سینمایی کودکانه سال ۱۴۰۱ مورد اقبال تماشاگران قرار گرفته است. این دو فیلم می‌توانند نمونه‌های خوبی برای فعالان و علاقه‌مندان ژانر کودک و نوجوان باشند.
فیلم‌های خارجی در سینمای ایران ۱۴۰۱
اکران فیلم‌های سینمایی خارجی در سینمای ایران مدت‌هاست چندان وضعیت مطلوبی نداشته و امسال هم از قاعده این سیر زمانی عبور نکرده است. اکران فیلم‌های خارجی در سینمای ایران 1401 تعداد 22 فیلم سینمایی خارجی بود. فیلم احضار 3 (Conjuring3) ساخته مایکل چاوز با 30,835 تماشاچی، پر بیننده ترین فیلم خارجی بوده که فروشی 1.2 میلیارد تومانی داشته است. بعد از این فیلم Gravity 3D با تعداد 16,116 تماشاچی و فروش 1.1 میلیارد تومانی در رتبه دوم و فیلم War for the planet (جنگ برای سیاره میمون‌ها) با تعداد 10,026 تماشاچی و فروش 700 میلیونی در جایگاه سوم بهترین و پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمایی ۱۴۰۱ خارجی در سینماهای ایران قرار دارد.
فیلم‌های هنر و تجربه در سال ۱۴۰۱
17 فیلم اکران شده‌ی سینمای هنر و تجربه در سال 1401 در مجموع تعداد 10,635 تماشاچی داشته‌اند. با توجه به آمار فروش فیلم‌های هنر و تجربه، فیلم سینمایی تارا با 3,103 تماشاچی تقریباً یک‌سوم این میزان را به خود اختصاص داده و در جایگاه اول ایستاده است. پس از تارا، فیلم ایمو با 2,385 تماشاچی در رتبه دوم و فیلم سینمایی درخت خاموش با 648 تماشاچی در رده سوم پرفروش‌ترین فیلم‌های گروه هنر و تجربه در سال ۱۴۰۱ قرار دارد. با اینکه ماهیت و فلسفه اصلی فیلم‌های سینمای هنر و تجربه جذب تماشاگر نیست و این فیلم‌ها با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند. اما داده‌های سینمای ایران در سال 1401 هم از سالن‌های اغلب خالی، در اثنای اکران و نمایش فیلم‌های هنر و تجربه سخن می‌گویند.
وضعیت سینماهای ایران
با بررسی تعداد سالن سینما در ایران سال 1401 مشخص شد، 249 مجموعه سینمایی با 661 سالن نمایش در 31 استان کشور فعال بوده‌اند که در مجموع 121,952 صندلی داشته‌اند. با توجه به تعداد تماشگران سینمای ایران در سال 1401، متوسط تعداد تماشگر هر سالن سینما 20,684 نفر و متوسط نشستن تماشاگر بر هر صندلی 112 نفر است. همچنین با توجه به مجموع میزان فروش در جدول فروش فیلم‌های سینما ۱۴۰۱، به‌طور متوسط فروش هر سالن سینما 635 میلیون تومان و متوسط فروش هر صندلی سینما 3.4 میلیون بوده است.
بزرگ‌ترین سینماهای ایران
از میان 294 پردیس سینمایی در ایران، پردیس مگامال تهران با 18 سالن بیشترین تعداد سالن را در میان سینماهای ایران دارد. بعد از پردیس سینمایی مگامال، مجموعه سینمایی لوتوس‌مال تهران و پردیس سینما کوروش تهران مشترکاً با 13 سالن در رده دوم قرار دارند. رتبه سوم بزرگ‌ترین پردیس سینما در ایران نیز با 12 سالن به‌شکل مشترک به سینما ایران مال تهران، پردیس اطلس مشهد و پردیس ملت تهران اختصاص دارد. مجتمع سینمایی ویلاژ توریست مشهد نیز آخرین پردیس سینمایی ایران است که تعداد سالن‌های آن دو رقمی است.
سینماهای پرفروش ایران
پردیس سینما کوروش تهران، با بیش از 42.5 میلیارد تومان فروش و با اختلاف قبل توجهی نسبت به سایر سینماهای کشور، پرفروش‌ترین سینمای ایران در سال 1401 بوده است. پردیس سینما ایران مال با میزان فروش 24.6 میلیارد تومانی در رتبه دوم قرار دارد. رتبه سوم سینماهای پرفروش ایران نیز با فروش 14 میلیارد تومان به پردیس سینمایی هویزه مشهد اختصاص یافته است.
جمع بندی
سالنامه آمار فروش فیلم و سینمای ایران در سال 1401، تصویر روشن و جامعی را از وضعیت صنعت سینما در ایران در سال 1401 ارائه می‌دهد. بر اساس این گزارش، 98 فیلم سینمایی متشکل از 17 فیلم گروه هنر و تجربه، 59 فیلم ایرانی و 22 فیلم خارجی اکران شده در سال 1401 بوده است. بهترین فیلم‌های 1401 بخش اعظم تماشاگران و فروش گیشه را به خود اختصاص داده‌اند. فیلم کمدی انفرادی با بیش از 2.4 میلیون تماشاگر و 77.5 میلیارد تومان فروش، پرفروش‌ترین فیلم ایرانی سال ۱۴۰۱ و پرتماشاگرترین فیلم سال بوده است. فیلم‌های سینمایی خارجی در سال 1401 نیز حضور چشمگیری در سینماها نداشته‌اند.
از منظر سینماها، سینماهای استان تهران با 206 میلیارد تومان فروش، نزدیک به نیمی از کل فروش صنعت سینما در ایران را به خود اختصاص داده است. کوروش مال تهران با 42 میلیارد تومان فروش، پرفروش‌ترین سینمای کشور بوده و پردیس مگامال تهران نیز با 18 سالن، بیشترین تعداد سالن سینما را داشته است.
به طور کلی، اطلاعات سینمای ایران ۱۴۰۱ در این گزارش می‌تواند راهنمای مفیدی برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های آتی در صنعت سینما در ایران باشد. به‌گونه‌ای که تحلیل دقیق این آمار و داده‌ها در شناسایی فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو و اتخاذ تدابیر لازم برای رفع موانع و رشد صنعت سینما به عنوان صنایع فرهنگی خلاق نقش مفید و مؤثری دارند.
