سال‌هاست تا حرف از پرفروش‌ترین انیمیشن‌های دنیا به میان می‌آید، فوراً اسم بهترین کمپانی‌های معروف انیمیشن سازی نیز به گوش می‌رسد. استودیو پیکسار، کمپانی دیزنی، سونی پیکچرز و ده‌ها شرکت معتبر جهانی دیگر که سایه بلندشان اعتماد به نفس بسیاری از سازندگان انیمیشن در سراسر جهان را دچار ضعف می‌کند. این یعنی تا زمانی که این شرکت‌های انیمیشن سازی معروف و بزرگ کار می‌سازند، آیا کسی پیدا می‌شود تا به تماشا اثر چند جوان انیماتور ناشناخته در گوشه‌ای از این‌سو و آن‌سوی جهان بنشیند؟ برایش هزینه صرف کند و سازندگان هم سهمی در چرخه مالی صنعت فرهنگی کشورشان داشته باشند؟ این سؤال در کشور ما یعنی ایران هم مطرح می‌شود. وقتی صحبت از یک صنعت فرهنگی مانند صنعت انیمیشن به میان می‌آید که هم صنعت و درآمدزایی در آن مطرح است و هم هنر و تکنیک، ایران چقدر موفق خواهد شد؟
صنعت انیمیشن ایران
صنعت انیمیشن سازی در ایران تا سالیان متمادی مورد توجه چندانی قرار نمی‌گرفت تا آن‌که در سال 1394 انیمیشن سینمایی ایرانی در سینماها به اکران رفت که معادلات را تغییر داد. انیمیشن شاهزاده رومی Princess of Rome توانست از میان 59 فیلم سینمایی اکران شده در سال، رتبه ششم پرفروش ترین فیلم ایرانی 1394 را به دست بیاورد. این در حالی بود که رقبای او فیلم های پرفروش محمد رسول الله ، ایران برگر و نهنگ عنبر بودند. فیلم سینمایی شاهزاده روم توانست در آن سال بیش از 900 هزار نفر را به سینماها دعوت کند که معادل 7.5 درصد فروش سینمای ایران در سال 94 بوده است. به دنبال این موفقیت، متخصصین و علاقه‌مندان این حوزه مجاب می‌شوند به میدان بیایند. در نتیجه تعداد سازندگان انیمیشن در ایران که در سال 95 به 45 نفر می‌رسید، تا سال 97 توانست به 67 نفر افزایش پیدا کند.
انیمیشن فیلشاه | The Elephant King
کارتون فیلشاه در سال 97 با اقتدار به میدان اکران پا می‌گذارد. از میان 78 فیلم اکران شده که بین آن‌ها نام پرفروش ترین فیلم های ایرانی سال 97 ، فیلم سینمایی هزارپا و به وقت شام و فیلم کمدی مصادره با بازی رضا عطاران به چشم می‌خورند. انیمیشن ایرانی فیلشاه با تعداد مخاطب حدود یک میلیون و دویست هزار نفر در رتبه نهم فروش داخلی می‌ایستد. این یعنی سهم فروش کارتون فیلشاه در میان 78 فیلم 4.3 درصد است. این رقم معادل حدود هشت میلیارد تومان بوده و برای یک انیمیشن ایرانی در سینما رقم خوبی به شمار می‌رفت. تقریبا چیزی نمی‌گذرد که خبر فروش و اکران انیمیشن سینمایی فیلشاه در کشورهای دیگر اعتماد به نفسی که در سایه کمپانی های معروف انیمیشن سازی جهان به نفس‌نفس افتاده بود را باز می‌گرداند.
فروش نیم میلیون‌دلاری کارتون ایرانی فیلشاه در لبنان و رتبه دوم پرفروش ترین انیمیشن تاریخ سینماهای لبنان خبر بین‌المللی خوب دیگری را برای این انیمیشن ساخت ایران رقم می‌زند. پویانمایی ایرانی خود را به پرده سینماهای اردن و عراق و امارات هم می‌رساند و روسیه هم 400 سالن سینما را برای این انیمیشن اختصاص می‌دهد. اکران بین المللی لیست کارتون های ساخت ایران به فیلشاه ختم نمی‌شود بلکه این تازه آغاز یک راه برای صنعت انیمیشن ایران است.
موفق ترین انیمیشن ایرانی در جهان | پسر دلفینی Dolphin Boy
انیمیشن ایرانی سینمایی پسر دلفینی ساخته محمد خیراندیش در سال 1401 با فروش 23 میلیارد تومان نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند. این فیلم کارتونی موفق به کسب رتبه پنجم پرفروش ترین انیمیشن ایران از میان 48 فیلم اکران شده در این سال می شود. کارتون پسر دلفینی بدون معطلی کوله‌بار سفرش را می‌بندد و خودش را از کشوری به کشور دیگر می‌رساند تا ثابت کند صنعت پویانمایی ایران در سطح جهان حرف‌هایی برای گفتن دارد.
این انیمیشن سینمایی ایرانی طی دو هفته اکران در روسیه به فروش یک میلیون و هفتصد هزاردلاری و رتبه دوم پرفروش ترین فیلم های در حال اکران روسیه می رسد. رتبه‌ای که بر اساس فروش پسر دلفینی ایرانی در 2700 سینمای این کشور به دست آمد. همچنین این اثر در پلتفرم های پخش فیلم و سریال روسی نیز منتشر می‌شود و به فروش یک‌میلیون‌دلاری دست پیدا می‌کند. بعد از این‌ها فیلم پویانمایی پسر دلفینی با دریافت جایزه آرتک روسیه، این کشور را به قصد اکران در مقصدهای بعدی‌اش ترک می‌کند.
سپس نوبت به اکران انیمیشن سینمایی پسر دلفینی در سینماهای ترکیه، صربستان، اسپانیا، بوسنی و مونته‌نگرو می‌رسد. اکران‌هایی که نشان از استقبال ویژه‌ای برای این انیمیشن ایرانی زیبا دارد. تا آن‌جا که چند کشور نسبت به خرید نسخه سریالی پسر دلفینی که هنوز ساخته نشده ابراز تمایل می‌کنند و اقدام به پیش‌خرید آن هم می‌کنند. انیمیشن لوپتو هم پویانمایی دیگر سال 1401 است که به اکران رفت و فروش خوب بیست و یک میلیاردتومانی را تجربه کرد.
فرصت فرهنگی اکران جهانی انیمیشن های ایرانی
صنعت انیمیشن سازی به‌عنوان صنعتی که یک‌سوی آن فرهنگ و هنر و سوی دیگرش گردش مالی و حساب اقتصادی پروژه است چند قابلیت دارد. علاوه بر معرفی فرهنگ ایرانی به جهان و فرهنگ‌سازی برای مخاطبان داخلی و خارجی، از جهت اقتصادی هم برای کشور درآمدزایی قابل‌توجهی را دارد. مسئله درآمدزایی صنعت انیمیشن در ایران تا سال‌های قبل چندان مطرح نبود زیرا آثار تولیدی به جهت کمی و کیفی فاصله زیادی با امروز ما داشته‌اند.
زیرساخت‌های ایران با توسعه صنعت پویانمایی
دهه نود شمسی و خصوصا نیمه دوم آن یکی از نقاط عطف برای صنعت انیمیشن سازی در ایران به شمار می‌رود. این موضوع را می‌توان از موفقیت بهترین انیمیشن های کوتاه ایرانی در جشنواره‌های خارجی هم دریافت کرد. آثاری که بسیاری از آن‌ها توسط دانشجویان رشته دانشگاهی پویانمایی و یا رشته‌های مرتبط چون سینما و گرافیک تولید می‌شوند. حتی پویانمایی‌های متعددی که توسط کارگردانانی تولید می‌شوند که رشته تحصیلی آن‌ها در فضای آکادمیک ارتباطی با این صنعت نداشته اما به جهت علاقه و امکان آموزش و تولید در خارج از فضای دانشگاهی به دنبال این حوزه رفته اند. در طی سی‌سال گذشته در سال 1399 بیشترین عنوان کتاب با موضوع پویانمایی و انیمیشن در ایران به چاپ رسیده است که خبر از استقبال و تقاضای مخاطبان گوناگون این حوزه را در بازار می‌دهد.
جمع‌بندی
صنعت انیمیشن ایران قابل صادرات به همه جهان است. پذیرش این ادعا شاید چند سال قبل اندکی دشوار بود، اما امروز با موفقیت پویانمایی های ایرانی همچون انیمیشن سینمایی شاهزاده روم، فیلشاه، پسر دلفینی و لوپتو این افق را نزدیک‌تر ساخته است. پیدایش بازارهای بین‌المللی برای یک صنعت حکم دوپینگ دارد. برای بازاریابی بین‌المللی، لازم نیست معطل بمانیم تا یک صنعت در داخل کشور به بلوغ برسد. بلکه فروش انیمیشن های جذاب ایرانی در کشورهای دیگر، می‌تواند به رشد داخلی هرچه بیشتر انیمیشن سازی ایران نیز یاری برساند. علاوه‌بر این صنعت پویانمایی و انیمیشن راهی برای گفت‌وگوی فرهنگی بین ملت‌های گوناگون است.
منابع
- سامانه مدیریت فروش و اکران سینما (سمفا)
- سالنامه آماری سینما
- خبرگزاری سینمایی صبا
- سینماتیکت
- همشهری آنلاین
