انتزاع، خیال، آرزو؛ پویانمایی جایی میان این سه مفهوم پیدا کرده و توانسته با روایت و تجسم آن‌چه که انسان به دیدن و شنیدن آن مشتاق و البته ناممکن بوده، طرفداران زیادی پیدا کند. بر همین اساس شاید بتوان ادعا کرد که در میان صنایع خلاق، هیچ صنعتی، به‌اندازه پویانمایی نافش را به فناوری گره‌زده نمی‌بیند. هر تغییر و تحولی در دنیای فناوری اطلاعات، پویانمایی را گامی به جلو برده است. از به حاشیه بردن صنعت مانگا تا جانشینی گسترده به‌جای کمیک -که از ۱۹۹۰ شروع شد- این کاربرد و موهبت فناوری و نرم‌افزارهای کامپیوتری بود که پویانمایی را به پیش برده است. برای مثال، بررسی ۵۸ پویانمایی پرفروش از سال ۱۹۷۷ تا ۲۰۲۲، حاکی از این است که ۴۹ پویانمایی از تصاویر تولید شده به وسیله کامپیوتر بهره برده‌اند و فقط ۹ پویانمایی هیچ استفاده‌ای از فناوری کامپیوتری برای تولید تصاویر نکرده‌اند و با تکنیک‌هایی مانند طراحی دو بعدی دستی به گیشه مسلط شده‌اند.
اما فراتر از این موارد، اکنون سؤال اینجاست که پیشرفت سریع هوش مصنوعی چه تأثیراتی در صنعت پویانمایی گذاشته و می‌گذارد؟ آیا هوش مصنوعی نیز همچون سایر پیشرفت‌های فناورانه موهبتی برای پویانمایی است یا این‌که بانگ ظهور و حضورش واهمه‌هایی نیز در پی خواهد داشت. پاسخ به این سؤال ساده نیست و باید از زوایا و جوانب مختلفی به آن پرداخته شود. در همین راستا رانجا شی در مقاله «روند توسعه صنعت پویانمایی در بستر فناوری اطلاعات و چالش‌های آن» تأثیر فناوری هوش مصنوعی بر صنعت پویانمایی را از دو جنبه فرایندهای تولید و مدل‌های تجاری بررسی کرده است که در ادامه بازخوانی و نکات برجسته آن ارائه می‌گردد.
رشد سریع درآمد و تحقیق و توسعه هوش مصنوعی
هوش مصنوعی پدیده‌ای فناورانه با سرعت رشد بالا در زوایای مختلف است. بررسی جهانی تعداد مقالات در زمینه هوش مصنوعی نشان می‌دهد که تعداد مقالات درباره هوش مصنوعی از ۱۶۲.۴۴۴ مقاله به ۳۳۴.۴۹۷ مقاله در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است. گزارش شاخص هوش مصنوعی ۲۰۲۲ دانشگاه آکسفورد حاکی از افزایش تقاضای نیروی کار مرتبط با هوش مصنوعی است. همچنین بررسی درآمد بازار جهانی هوش مصنوعی حاکی از رشد شگفت‌آور این بازار است که از ۲۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۲۳۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ رسیده است.
اما نگاهی به دسته‌بندی مقالات صنایع خلاق و هوش مصنوعی مبیّن این نکته است که موضوع هوش مصنوعی و پویانمایی کمتر مورد توجه پژوهشگران واقع شده و این زمینه نیازمند بررسی و تولید دانش است. همان‌گونه که اشاره شد، در ادامه تأثیر هوش مصنوعی بر مدل‌های کسب‌وکار (تجاری) و فرآیندهای تولید در صنعت پویانمایی بیان می‌گردد.
تکامل مدلِ تولید مشترک در حضور هوش مصنوعی
بررسی روند چگونگی تکامل مدل‌های کسب‌وکار استودیوها و سازندگان صنعت پویانمایی نشان می‌دهد که در ابتدای امر بسیاری از آن‌ها در ساخت پویانمایی به برون‌سپاری مراحل مختلف تولید به مجموعه‌های بیرونی و افراد آزادکار وابسته و علاقمند بودند. مدل برون‌سپاری را می‌توان متأثر از دو عامل اصلی صرفه‌جویی در کاهش هزینه‌ها و افزایش تقاضای بازار و بییندگان برای محتوا دانست. با پیچیده‌تر شدن پروژه‌ها که ناشی از افزایش کیفیت محصولات بود، هزینه‌های تولید پویانمایی نیز به‌شدت افزایش یافت، در این شرایط برون‌سپاری به بسیاری از استودیوها اجازه داد که با استخدام نیروی کار ارزان‌تر هزینه‌ها را کاهش دهند. همچنین با تقاضای فزاینده برای محتوای پویانمایی و عدم توانایی تولید، برون‌سپاری به سازندگان پویانمایی اجازه داد تا همزمان چندین پروژه تعریف و کار کنند.
با این حال، اکنون و در شرایطی که فناوری -به‌ویژه- هوش مصنوعی تولید پویانمایی‌هایی را با کیفیت مناسب و گاهاً خیره‌کننده‌ای را امکان‌پذیر ساخته‌اند، بسیاری از سازندگان و استودیوهای پویانمایی به‌جای مدل برون‌سپری کامل، به مدل تولید مشترک سوق داده شده‌اند. در این مدل، فرایندهای معمول و روال‌پذیر اغلب با کمک فناوری هوش مصنوعی توسط خود سازندگان انجام می‌گیرد و مسئولیت‌های خلاقانه در فرآیند تولید به عهده مجموعه‌ها و افراد بیرونی است، البته در این مدل نقش‌آفرینی مجموعه‌های بیرونی به مشارکت مالی نیز گسترش یافته و در صورت موفقیت پروژه، آن‌ها سهمی خواهند داشت.
مدل تولید مشترک یا اشتراک‌گذاری، به سازندگان و استودیوهای پویانمایی را قادر ساخته است تا میان نظارت خلاقانه و انعطاف‌پذیری تولید تعادل برقرار کنند و از مزایای آن‌ها برخوردار شوند. حال، همان‌گونه که اشاره شد، امکان‌ها و قابلیت‌های هوش مصنوعی به‌ویژه در فرایندها و مراحل روند و روال‌پذیر تأثیرات مثبت بسیاری برای صنعت پویانمایی به ارمغان خواهد داشت.
فرصت‌ها و چالش‌های هوش مصنوعی در تولید پویانمایی
حضور هوش مصنوعی در فرایندها و مراحل ساخت و تولید پویانمایی خصلتی دوگانه داشته و دارای عدم قطعیت است. به‌طور کلی فناوری‌های جدید همچون هوش مصنوعی در طراحی، ویرایش، گرفتن خروجی و ابزارهای مربوط به آن‌ها اثرگذار است و زمان لازم را در مقایسه با تکنیک‌های سنتی کاهش می‌دهد. امروزه امکان همکاری از راه دور، ذخیره‌سازی ابری و دارایی‌های دیجیتال کار بر روی پروژه‌های مشترک بدون وابستگی به مکان را تسهیل کرده‌اند و پیش‌بینی می‌شود که هوش مصنوعی هر یک از این موارد رو ارتقاء دهد و تجربه بهتری را برای کاربران رقم بزند. همچنین افزایش کیفیت و پیچیدگی محصولات که هوش مصنوعی به ارمغان آورده است باعث شده که استودیوها در جذب استعدادهای این حوزه مزیت رقابتی داشته باشند و کاربرد سطوح بالاتر از آن، یک امکان برای مزیت تلقی گردد.
با این وجود بانگ ظهور یک فناوری هیچ‌گاه بدون واهمه نبوده است و هر فناوری به اندازه‌ای چالش نیز به همراه خود آورده است. بر همین اساس تولیدات هوش مصنوعی اغلب تهدیدی برای خلاقیت انسان و اصالت کار قلمداد می‌شوند و صنعت پویانمایی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اتکای بیش از حد استودیوهای پویانمایی به هوش مصنوعی می‌تواند باعث از دست رفتن مهارت‌های ضروری انسانی همچون طراحی شخصیت، استوری‌برد و پیش‌نویسِ دو بعدی شود. همچنین با این‌که هوش مصنوعی می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری شود، اما اگر باعث کاهش اصالت شود ممکن است کاربرد آن در صنعت پویانمایی محدود شود.
کلام آخر
این مقاله روند توسعه صنعت پویانمایی در پرتو پیشرفت فناوری -با تمرکز بر هوش مصنوعی- را بررسی کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که فناوری باعث تحول مدل‌های کسب‌وکار از مدل برون‌سپاری به تولید مشترک شده و فرایند تولید نیز با فرصت‌ها و چالش‌هایی همراه شده است. از فرصت‌های به‌وجود آمده به‌وسیله هوش مصنوعی می‌توان به ایجاد مزیت رقابتی، افزایش بهره‌وری و پیشرفت ابزارهای تولید اشاره کرد و تهدید خلاقیت انسانی، بی‌توجهی و افت مهارت‌های ضروری و بین رفتن اصالت هم از جمله چالش‌های آن است.
به نظر می‌رسد فناوری جزء لاینفک صنعت پویانمایی و توسعه آن بوده و هست و استفاده مناسب از آن باعث موفقیت خواهد شد. با این حال به استودیوها و سازندگان پویانمایی توصیه می‌شود که برنامه‌ای راهبردی برای استفاده از فناوری داشته باشند، به‌طوری‌که تعادلی میان خلاقیت انسانی و فناوری (هوش مصنوعی) برقرار کنند، زیرا با اتخاذ این رویکرد می‌توان علاوه بر افزایش تولید و کیفیت، خلاقیت و نوآوری را نیز چاشنی آن کرد.
