امارات متحده عربی برای کاهش اتکا به درآمدهای نفتی و تنوع در اقتصادش فعالانه و به‌طور جدی در صنایع فرهنگی و خلاق سرمایه‌گذاری کرده و از طریق پروژه‌ها و ابتکاراتی که داشته گام‌های مهمی در این مسیر برداشته است. ایجاد مناطق فرهنگی، تعریف پروژه‌های شاخص، برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و تبادل فرهنگی بخشی از اقدامات امارات در این راه بوده است.
صنایع فرهنگی و خلاق به‌عنوان ابزاری برای ایجاد اقتصاد مبتنی بر دانش و نشان دادن امارات به‌عنوان یک مقصد فرهنگی در جهان تا حدود زیادی اهداف دولت و حاکمان این کشور را برآورده کرده است و آنها اقدام به طرح‌ریزی اهداف بلند مدت و جاه‌طلبانه‌تر در این حوزه کرده‌اند. گزارش «راهبرد امارات برای صنایع فرهنگی و خلاق از سال 2021 تا 2031» سند راهبردی از برنامه‌های این کشور است که نقشه راه این صنایع را در امارات نمایان و تبیین ساخته است. این گزارش شامل بخش‌های مختلفی همچون وضعیت، بخش‌های مختلف، درآمد و راهبرد صنایع فرهنگی و خلاق در امارات است که در این یادداشت به آنها پرداخته میشود.
صنایع فرهنگی و خلاقانه در امارات
صنایع فرهنگی و خلاق در امارات شامل کسب‌وکارها و سازمان‌هایی است که در ایده‌پردازی، ایجاد، تولید، توزیع و انتشار کالاها و خدمات خلاقانه مرتبط فعالیت دارند. این صنایع در امارات شامل کتاب و مطبوعات، هنرهای نمایشی و جشن‌ها، میراث فرهنگی و طبیعی، رسانه‌های دیداری و شنیداری و تعاملی، هنرهای تجسمی و صنایع دستی و طراحی و خدمات خلاقانه است. صنایع فرهنگی و خلاق در سال 2018 سهمی معادل با 2.9درصد از تولید ناخالص داخلی امارات را به خود اختصاص دادهاند.
چشم‌انداز صنایع فرهنگی و خلاقانه در امارات
امارات چشم‌انداز متنوعی برای صنایع فرهنگی و خلاق دارد که بخش های متعددی را در بر می‌گیرد. بیش از 25 بخش و 100 دامنه در ذیل 6 صنعت اصلی وجود دارند که خروجی‌های اقتصادی مستقیمی ایجاد می‌کنند. در صنعت کتاب و مطبوعات بخش‌هایی همچون روزنامه، مجلات و آرشیوها، در صنعت هنرهای نمایشی و جشن جشنواره‌ها و نمایش‌ها، تئاتر، رقص و باله و نمایشگاه‌های جامعه، در صنعت میراث فرهنگی و طبیعی بخش‌هایی مانند مکان‌های باستانی، تاریخ‌شناسی، موزه‌ها، گالری‌ها و پارک‌های ملی، در صنعت هنرهای تجسمی و صنایع دستی عکاسی، نقاشی، مجسمه‌سازی و بافندگی، در صنعت رسانه‌های دیداری و شنیداری و تعاملی بخش‌هایی مانند بازی‌های موبایلی و کنسولی، پویانمایی و پادکست و در صنعت طراحی و خدمات خلاقانه بخش‌هایی همچون طراحی داخلی و صنعتی، طراحی مد و جواهرات و فناوری‌های نوپدید تعریف شده‌اند.
توسعه این بخش‌ها و دامنه‌های آنها با اولویت سیاست ملی، با تمرکز بر مناطق مختلف جغرافیایی و مبتنی بر تنوع اقتصادی طراحی شده‌اند و از آنها حمایت میشود.
تأثیر اقتصادی صنایع فرهنگی و خلاق در امارات
نقش اقتصادی قابل توجه و رو به رشد صنایع فرهنگی و خلاق از سه منظر تولید ناخالص داخلی، توسعه نیروی کار و حمایت از تنوع و رقابت‌پذیر کردن اقتصاد امارات را می‌توان دید. مطابق با آمارها، این صنعت در سال 2018 سهمی معادل با 2.9درصد از تولید ناخالص داخلی امارات را به خود اختصاص دادهاند که بیشتر از بخش‌هایی مانند آموزش و خدمات بهداشتی بوده است. ردپای این صنایع در توسعه نیروی کار را می‌توان در افزایش تعداد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با صنایع فرهنگی و خلاق و افزایش تعداد شرکت‌های خصوصی فعال در این زمینه دید. همچنین همان‌گونه که اشاره شده صنایع فرهنگی و خلاق با بیش از 25 بخش و 100 دامنه در ذیل 6 صنعت نقش مستقیم و مؤثری بر تنوع اقتصادی امارات ایفا خواهند کرد.
مناطق آزاد خلاقانه در امارات
مطابق با گزارش حاضر 22 منطقه آزاد در سراسر امارات وجود دارد که به صنایع فرهنگی و خلاقانه می‌پردازند. این مناطق در شهرهایی مانند دبی، عجمان، شارجه، ام‌القوین و… قرار گرفته‌اند. مناطق آزاد مشوق‌های مختلفی از جمله معافیت‌های مالیاتی ارائه می‌کنند و مالکیت افراد خارجی و فرآیندهای راه‌اندازی کسب‌وکار را ساده‌تر می‌کنند. این مناطق آزاد به‌عنوان قطب‌هایی برای توسعه و رشد این صنعت عمل می‌کنند و محیطی مناسب برای پرورش خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی فراهم می‌کنند.
چارچوب کلی راهبرد امارات برای صنایع فرهنگی و خلاق
چشم‌انداز و هدف اصلی راهبرد امارات برای صنایع فرهنگی و خلاق از سال 2021 تا 2031 افزایش اثر ارزش اجتماعی-اقتصادی صنایع عنوان شده است که 6 شاخص سهم صنایع فرهنگی و خلاق از تولید ناخالص داخلی در اقتصاد ملی، تعداد موسسات (خرد، کوچک، متوسط، بزرگ) فعال در این صنعت، سهم مشاغل این حوزه، میانگین سرانه درآمد در مشاغل خلاق، میانگین هزینه خانوار برای کالاها و خدمات فرهنگی و خلاقانه و بازگشت سرمایه در بخش صنایع فرهنگی و خلاق برای سنجش آن تعریف شده‌اند.
برای مثال افزایش سهم صنایع خلاق در تولید ناخالص داخلی از 2.6درصد در سال 2020 به 5درصد در سال 2025، رشد تعداد شرکت‌های خلاق از 8,300 شرکت در سال 2020 به 15,000 تا سال 2025 و افزایش تعداد افراد خلاق از 70 هزار به 140هزار نفر در این بازه زمانی از اهداف راهبرد دبی -تحت عنوان راهبرد دبی برای صنایع خلاق تا سال 2025- است که ذیل راهبرد کلی ده ساله امارات برای صنایع فرهنگی و خلاق تعریف و هدف‌گذاری شده است.
ارکان و مسیرهای راهبردی
این راهبرد دارای سه رکن اصلی پرورش استعدادها و خلاقیت‌ها، حمایت از مشاغل و متخصصان و احداث و توانمندسازی محیط‌های کسب‌وکار است که حرکت و اقدام در 8 مسیر راهبردی ارتقای سیستم آموزشی برای الهام بخشیدن و توانمندسازی نسل‌های خلاق آینده، پرورش و تربیت استعدادهای خلاق و آماده‌سازی آنها برای ورود به بازار کار، تضمین سیستم قانون‌گذاری فعال و فراگیر حمایت‌کننده صنایع فرهنگی و خلاق، آغاز تحقیق و توسعه در این صنایع، ترویج و ایجاد خوشه‌های فرهنگی و خلاق، افزایش کارایی و اثربخشی تأمین مالی، ارائه مشوق‌ها برای حمایت از این بخش و ترویج صادرات محصولات صنایع فرهنگی و خلاق برای پیشرفت آن وضع شده است.
شاخص‌های مسیرهای راهبردی
همچنین نتایج این مسیرهای راهبردی با 8 شاخص میزان و سهم ساعات تدریس برای هنر و خلاقیت از کل ساعات تدریس (تحصیلات ابتدایی و راهنمایی)، میانگین فارغ‌التحصیلان صنایع فرهنگی و خلاق که ظرف مدت دو سال پس از فارغ‌التحصیلی مشغول به کار می‌شوند، میزان رضایت از مقررات صنایع فرهنگی و خلاق که از طریق نظرسنجی‌های دوره‌ای اندازه‌گیری میشود، میانگین هزینه‌های دولت و بخش خصوصی برای تحقیق و توسعه در زمینه‌های فرهنگی و خلاق، تعداد مجوزها در این بخش صنایع (تجزیه شده بر اساس خوشه‌ها)، کل بودجه در صنایع فرهنگی خلاق (دولتی و خصوصی)، تعداد و درصد استارتاپ‌های خلاقی که بعد از سال اول توانسته‌اند به فعالیتشان ادامه دهند و درآمدهای صادراتی برای صنایع فرهنگی و خلاق اندازه‌گیری خواهد شد.
راهبرد موجود در مجموع 40 طرح ابتکاری را در خود گنجانده است که از میان آنها، 16 طرح برای حمایت از افراد مستعد و خلاق، 10 طرح برای حمایت مشاغل و متخصصان و 14 طرح به احداث و توانمندسازی محیط‌های کسب‌وکار اختصاص یافته است.
این چارچوب جامع نقشه راه روشنی برای رشد صنایع فرهنگی و خلاق امارات به‌منظور تقویت مشارکت‌های اقتصادی و اجتماعی ارائه می‌کند و چشم‌انداز، مسیرهای راهبردی، شاخص‌های قابل اندازه‌گیری و ابتکارات را در دو سطح ملی و محلی پوشش می‌دهد.
نهادها و شرکای کلیدی در سطوح ملی و محلی
همسویی و مشارکت قوی بین نهادهای ملی مانند وزارت فرهنگ و جوانان، اقتصاد، آموزش و پرورش، اداره فرهنگ، موسسات آموزش عالی و… برای اجرای موفقیت‌آمیز سیاست‌ها و برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها جهت رشد صنایع فرهنگی و خلاق در سراسر امارات ضروری است. همچنین در سطح محلی نیز نهادها و موسساتی همچون دپارتمان‌های آموزشی، انجمن‌های صنعتی، شهرداری‌ها، موزه‌ها و موسسات فرهنگی و… در اجرای راهبرد ملی صنایع فرهنگی و خلاق امارات همکاری می‌کنند و نقش حیاتی در تبدیل سیاست‌های بالادستی به برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های مشخص در امارات و شهرهای مربوطه خود دارند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
امارات متحده عربی فعالانه در صنایع فرهنگی و خلاق سرمایه گذاری کرده تا اقتصاد خود را فراتر از درآمدهای نفتی متنوع کند. این صنایع در سال 2018 2.9درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل دادهاند.
راهبرد 10 ساله امارات (2021-2031) برای صنایع فرهنگی و خلاق با هدف افزایش تأثیر اجتماعی-اقتصادی این صنایع برای پرورش یک زیست‌بوم متنوع در بیش از 25 بخش و 100 حوزه در 6 صنعت فرهنگی و خلاق تدوین شده است. این راهبرد شامل 6 شاخص اصلی همچون سهم صنایع خلاق از تولید ناخالص داخلی در اقتصاد ملی، تعداد مؤسسات فعال در صنایع فرهنگی و میانگین سرانه درآمد مشاغل خلاق است.
این راهبرد یک نقشه راه روشن برای توسعه راهبردی صنایع فرهنگی و خلاق ارائه می‌دهد که شاخص‌ها، ابتکارات و مشارکت‌های لازم بین نهادهای ملی و محلی را برای تبدیل سیاست‌ها به برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های مشخص برای رشد اقتصاد فرهنگی و خلاق مهیا کرده است. به نظر می‌رسد در صورتی‌که این راهبرد با موفقیت اجرا شود، امارات می‌تواند به هدف خود در کاهش وابستگی به نفت و ایجاد منابع جدید رشد اقتصادی دست یابد.
