صحبت در مورد ژانر فیلم‌های سینمایی همیشه بین سینماگران، منتقدان و علاقمندان به فیلم و سینما چالش‌برانگیز بوده است. برخی ژانر را موجب عوامانه شدن آثار سینمایی و بعضی آن را لازمه‌ی سینما می‌دانند. به طور مشخص سینمای عامه‌پسند شامل ژانرهای علمی‌-تخیلی، وحشت، حادثه‌ای و کمدی‌های عاشقانه است. در بحث ژانر نکته مهم، تفاوت سلیقه‌هاست و اغلب افراد بر مبنای سلیقه‌شان به یک ژانر خاص علاقه دارند. همچنین آن‌ها غالبا ژانر مورد علاقه خود را در بین دیگران هم پرطرفدارترین ژانر ارزیابی می‌کنند. اما در نظرسنجی‌ها ژانری به عنوان ژانر محبوب اعلام می‌شود که رأی بیشتری از طرفدارانش جمع کرده است.

محبوب‌ترین ژانرهای فیلم

در ایران پلتفرم فیلیمو یکی از پربازدیدترین پلتفرهای نمایش فیلم محسوب می‌شود که آثار فراوانی در ژانرهای مختلف در آن به نمایش گذاشته شده است. آمار و ارقامی که از امتیازات این فیلم‌ها به دست آورده‌ایم نشان می‌دهد محبوب‌ترین ژانر فیلم در نگاه مردم کدام است.

ژانر خانوادگی با بیش از چهار میلیون و پانصد و سی هزار رأی، پرطرفدارترین ژانر فیلم در فیلیمو است. این در حالیست که ژانر وحشت در این پلتفرم با پانصد و شصت هزار رأی در پایین‌ترین رتبه را دارد. این نشان دهنده‌ی علاقه‌ی اکثریت مردم به فیلم‌های ژانر خانوادگی در بستر VOD است. یعنی می‌توان گفت اکثر مردم ایران در شبکه نمایش خانگی دوست دارند به تماشای فیلم و سریال‌های خانوادگی بنشینند.

در تابستان 1400 دو سریال «زخم کاری» و «می خواهم زنده بمانم» در این پلتفرم به نمایش گذاشته شد. این دو سریال که درون‌مایه‌‌ی خانوادگی داشتند با استقبال زیادی روبه رو شدند. این واقعیت هم می‌تواند نشان‌دهنده‌ی تمایل بیشتر طرفداران فیلم و سریال و مخاطبان وی‌اودی‌ها به ژانر خانوادگی باشد.

طبقه‌بندی انواع ژانر فیلم از نگاه مردم ایران به این ترتیب است:

• خانوادگی
• اکشن
• کمدی
• انیمیشن
• ماجراجویی
• اجتماعی
• هیجان‌انگیز
• علمی-تخیلی
• عاشقانه
• وحشت

برای اینکه مشخص شود هر ژانر به دلیل چه ویژگی‌هایی که مخاطبان را جذب می‌کند به معرفی انواع ژانر فیلم و پرطرفدارترین ژانر فیلم در طبقه بندی آثار خواهیم پرداخت.

ژانر چیست؟

ژانر (genre) در اصل واژه‌ای فرانسوی به معنی طبقه، دسته و نوع است.

ژانر فیلم یعنی چی؟

در دنیای سینما فیلم‌ها بنابر داستان و موضوعی که دارند به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند. به هر کدام از این دسته ها ژانر یا گونه‌ی فیلم گفته می‌شود. هر کس انواع ژانر فیلم را خوب بشناسد، می‌تواند فیلم متناسب با سلیقه‌ی خود را انتخاب کند و در این صورت احتمالا از زمانی که برای تماشای فیلم صرف کرده پشیمان نمی‌شود.

انواع ژانر فیلم چیست؟

هر فرد با توجه به سلیقه‌ی خود طرفدار یک ژانر فیلم است و بیشتر به دیدن فیلم‌های آن دسته علاقه نشان می‌دهد. در ادامه انواع ژانر را به همراه نام انگلیسی‌شان معرفی می‌کنیم. اما باید بدانیم این تقسیم‌بندی‌ها وحی منزل نیستند و نمی‌توان یک فیلم را الزاما در یکی از این دسته‌ها قرار داد. ممکن است فیلمی در دو ژانر یا بیشتر قرار بگیرد و برخی فیلم‌ها نیز اصلا در ژانر خاصی نیستند.

ژانر وحشت ( Horror )

عنصر اصلی فیلم‌های ژانر وحشت، هراس و ترس است که در بیننده احساس ترس، تنفر یا انزجار به وجود می‌آورند. این ژانر موضوعات متنوعی مثل قتل، خودکشی، شکنجه، آشفتگی‌های روانی، حضور ارواح، انسان‌های خون‌آشام، بختک، جن‌گیری، جادوگری و… را شامل می‌شود. در ژانر وحشت عناصر داستانی پر رمز و راز در کنار استفاده از فضاهای تاریک، صداهای استرس‌زا، تصاویر مرموز و مه‌آلود و…. نشان داده می‌شوند. ژانر وحشت همیشه طرفداران پر و پاقرص خود را داشته است.

ژانر علمی تخیلی ( Science Fiction )

علمی-تخیلی با قدمت بیش از صد سال یکی از ژانرهای پرطرفدار سینما است. این فیلم‌ها با ویژگی‌های علمی، تخیلی و بصری، ذهن نوآفرین انسان را با خود همراه می‌کنند و به جستجو در رویاهای عجیب و غریب می‌برند. فیلم‌های ژانر علمی-تخیلی قهرمان‌ها و بیگانه‌ها، سرزمین‌های دور، ماجراجویی‌های غیرممکن، فضاها و مکان‌های عجیب و تخیلی، تکنولوژی‌های آینده که می‌تواند انسان را نابود کند، نیروهای ناشناس، هیولاهای عجیب و مخلوقات فضایی ایجاد شده توسط تاثیرات هسته‌ای را به تصویر می‌کشند. در بعضی فیلم‌ها ژانر علمی-تخیلی به ژانرهای ترسناک، اکشن و ماجراجویی شباهت دارد.

ژانر اکشن ( Action )

این ژانر سرشار از درگیری‌های فیزیکی، رزمی و جنگی است. فیلم‌های ژانر اکشن دارای زد و خورد، بدلکاری، سکانس‌های تعقیب و گریز، مسابقه، عملیات نجات، جنگ، هنرهای رزمی، فعالیت‌های خطرناک مانند صخره‌نوردی، بلایای مخرب مانند سیل و آتش‌سوزی است. انرژی بالا، حرکات دائم دوربین و ریتم تند از ویژگی‌های دیگر این ژانر فیلم است. قهرمان اصلی فیلم‌های اکشن ماجراجوست و باید در نبرد با شخصیت‌های منفی پیروز شود.

ژانر جنگی ( War )

فیلم‌های ژانر جنگی معمولا حماسی هستند و به طور مستقیم یا غیر مستقیم به جنگ‎ها می‌پردازند. به دلیل وجود مفاهیم بشر دوستانه و انسانیت، تصاویر هیجان‌انگیز، پروداکشن‌های عظیم و انطباق با جنگ‌های واقعی تاریخ یا روایت زندگی‌نامه افراد نظامی و غیرنظامی و اسیران جنگی، این ژانر مورد توجه مخاطبان زیادی قرار گرفته است. البته در این ژانر از داستان‌های خیالی هم استفاده می‌شود. بیشتر کارگردان‌های بزرگ و مشهور دنیا حداقل یک فیلم مهم در این ژانر سینمایی ساخته‌اند.

ژانر خانوادگی ( Family )

در فیلم‌های ژانر خانوادگی داستان حول زندگی یک خانواده روایت می‌شود. مخاطبان این دسته طیف گسترده‌ای از سنین را شامل می‌شود؛ به طوری که محتوای آن می‌تواند هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان جذاب باشد. بر اساس آمار پرطرفدارترین ژانر فیلم در ایران، ژانر خانوادگی است. البته این آمار مربوط به شبکه نمایش خانگی یا وی‌اودی‌هاست که مخاطبانش بیشتر خانواده‌هایند. در سینما ژانرهای اجتماعی و کمدی پرطرفدارترین هستند. در واقع رفتار مخاطب در مراجعه به سالن سینما و در استفاده از وی‌اودی، متفاوت است.

ژانر عاشقانه ( Romance )

فیلم عاشقانه فیلمی است که داستان آن روی جنبه‌های عاشقانه و رمانتیک و تلاش دو شخصیت اصلی برای به هم رسیدن می‌چرخد. دیدارهای عاشقانه و شیرین، سکانس‌های غم‌انگیز جدایی، دوستانی که تلاش در وصل کردن و یا خراب کردن رابطه دارند، می‌تواند درونمایه‌های یک فیلم با ژانر فیلم عاشقانه باشد. فیلم‌های رمانتیک ممکن است ذیل ژانر کمدی، تاریخی، جنایی و دیگر ژانرها قرار بگیرند. محبوب‌ترین فیلم ژانر فیلم عاشقانه «تایتانیک» اثر جیمز کامرون است. این فیلم در زمان خود تبدیل به پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینما شد. رکورد این فیلم را «آواتار» زد؛ باز هم به کارگردانی کامرون.

ژانر کمدی ( Comedy )

کمدی قدیمی‌ترین ژانر فیلم است. فیلم های کمدی موضوعاتی خنده‌دار و شاد برای سرگرمی و خنداندن بیننده دارند. موقعیت‌های خنده‌دار از راه شوخی، اغراق بیش از حد موقعیت، حرکات بدنی، زبان و ارتباطات، با تکیه بر مهارت بازیگران خلق می‌شوند.

ژانر انیمیشن ( Animation )

انیمیشن فرایند ایجاد توهم حرکت و تغییر، به وسیله نمایش سریع سلسله‌ای از تصاویر ثابت است که تفاوت جزئی با هم دارند. سینمای انیمیشن از محبوب‌ترین‌هاست. بسیاری از تماشاگران به اندازه فیلم‌های سینمایی، علاقمند به دیدن آثار کارتونی، هستند. هرچند تولیدات این ژانر گاهی بودجه‌های عجیب و غریب لازم دارد اما فروش‌ بسیار بالای آن باعث شده این هزینه‌ها معنادار باشد.

ژانر ماجراجویی ( Adventure )

این ژانر فیلم حاوی داستان‌های هیجان‌انگیزی است که در مکان‌های عجیب و تخیلی رخ می‌دهند. ماجراجویی از طریق سفر در قاره‌های گمشده، پیداکردن گنج و اکتشافات نمونه‌ای، از درونمایه‌های این ژانر است.

ژانر اجتماعی ( Social )

این ژانر پرطرفدار راوی مسائل، معضلات و آسیب‌های اجتماعی است. مسائلی که افراد جامعه در زندگی واقعی خود با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. همین روایت‌های نزدیک به واقعیت باعث می‌شود تماشاگر جذب فیلم شود. ژانر اجتماعی بعد از کمدی دومین ژانر محبوب در سینمای ایران است. سینمایی «متری شیش و نیم» ساخته سعید روستایی، فیلمی اجتماعی با موضوع مواد مخدر است که بعد از «مطرب»، عنوان پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران از سال 94 تا 96 را از آن خود کرده است. فقر، حاشیه‌نشینی، مواد مخدر، طلاق و آسیب‌های خانوادگی، کودکان کار، بزهکاری‌های اجتماعی، شکاف نسلی و موضوعاتی از این دست، درونمایه‌های ژانر اجتماعی هستند. به نظر می‌رسد بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها نیز در تولید این دسته از آثار است. مثلا بنیاد فارابی از تحقیق و نگارش فیلم‌نامه بیشتر در موضوع اجتماعی حمایت مالی کرده است.

ژانر دلهره آور ( Thriller )

این دسته نام‌های دیگری مانند ژانر هیجان‌انگیز هم دارد. پلان‌های این ژانر فیلم حس هیجان و تعلیق را در بیننده زنده می‌کند. داستان این آثار باید سریع به سرانجام برسد اما به دلیل موقعیت‌های تهدیدآمیز و عوامل مختلف این پایان به تعویق می‌افتد و مخاطب را منتظر نگه می‌دارد. لبه تیغ بودن مداوم شخصیت، در مخاطب حس تنش و دلهره بر می‌انگیزد. ژانر مهیج یا تریلر بیشتر اوقات با انواع ژانرهای دیگر فیلم ترکیب می‌شود.

ژانر درام ( Drama )

ژانر درام با ژانر عاشقانه یکی نیست چراکه روایت‌ فیلم‌های درام لزوما رمانتیک و عاشقانه نیستند. این آثار اغلب جدی‌اند و نشان‌دهنده‌ی داستان‌های حقیقی و واقع‌نما درباره شخصیت‌ها و ارتباطات‌شان. همچنین معمولا خالی از سکانس‌های کمدی یا اکشن در عوض بیشتر دارای لحظه‌های احساسی هستند.

ژانر ملو درام ( Melodrama )

ملودرام روایتی احساسی متمرکز بر روی عواطف مخاطب و شخصیت‌پردازی است. این شخصیت‌ها ساده و کلیشه‌ایند و الزاما مثبت نیستند؛ ممکن است خاکستری یا منفی باشند. در این آثار داستان بر روی روابط انسانی، مسائل اخلاقی، خانوادگی، عشق و ازدواج است به همین دلیل بیشتر سکانس‌ها در فضای خصوصی خانه ساخته می‌شود.

ژانر وسترن ( Western )

وسترن یکی از قدیمی‌ترین و ماندگارترین ژانرهای سینمای آمریکاست. فیلم‌های این ژانر سبک زندگی وسترن و معمولا زندگی یک تفنگدار یا کابوی را با صحنه‌های اکشن در کوه‌های متروک و دشت و صحراهای خشک نمایش می‌دهد. ویژگی‌های بارز فیلم ژانر وسترن حضور گاوچران‌ها، سرخپوست‌ها، کلانتر، اسب‌سواری، هفت‌تیرکشی، خطوط راه‌آهن، شهرهای کوچک صحرایی و … است. وسترن بخش بزرگی از سینمای کلاسیک را تشکیل می‌دهد و برخی از پرافتخارترین عناوین هنر هفتم را می‌توان در میان این آثار پیدا کرد. جان فورد وسترن‌سازی است که به عنواین یکی از اساطیر دنیای سینما شناخته می‌شود. از سال 2000 به بعد، ژانر وسترن کمتر از هر ژانر دیگری ساخته شده است. می‌توان وسترن را ژانری کم و بیش منقرض دانست.

ژانر حماسی و تاریخی ( Historical Epic )

یه تصویر کشیدن تاریخ همواره یکی از رؤیاهای بشر بوده که سینما آن را محقق کرده است. آثار حماسی و تاریخی روایتی از پیروزی یا افتخارات ملت‌هاست. همچنین این آثار، می‌توانند عظمت انسان را به نمایش بگذارند. گذشته از این فیلم‌های ژانر حماسی به دلیل استفاده از بازیگران بزرگ و مهم، پرفروش هستند. این فیلم‌ها داستان‌های اسطوره‌ای و افسانه‌ای و ماجراجویانه‌ی دوره‌ای از تاریخ را نمایش می‌دهند و تشکیل شده از درام جنگی و تاریخی نیز هستند.

ژانر جنایی ( Crime )

فیلم‌های جنایی به اعمال و داستان‌های خلافکاران و تبهکاران می‌پردازد. نقش اصلی در انواع ژانر فیلم جنایی و گانگستری یک وکیل، کارآگاه یا روزنامه‌نگار است که به دنبال کشف حقیقت یک جرم می‌گردد.

ژانر موزیکال ( Musical )

فیلم‌هایی که در ژانر موزیکال تهیه و ساخته می‌شوند بسیار کم هستند. همان‌طور که از نام این ژانر پیداست فیلم‌های این دسته از سینما بر پایه آواز و موسیقی بنا شده‌اند. در این ژانر دیالوگ‌ها، آهنگین، به صورت ترانه و آواز و گاهی هم  همراه با رقص و طنز بیان می‌شود. فیلم «لالالند» یکی از موفق‌ترین آثار موزیکال سینمای آمریکا در سال‌های اخیر بوده است.

ژانر معمایی و رازآلود ( Mystery )

شاید ابتدا به نظر برسد عنوان معمایی همیشه به معنای حل یک معما در فیلم است اما الزاما اینگونه نیست. فیلم‌های ژانر معمایی در کل داستان‌هایی رازآلود و فضایی مبهم دارند. به طوری که بیننده همراه شخصیت اصلی قصه برای حل معمای مرموز و پیدا کردن سرنخ به دنیایی ناشناخته سفر می‌کند و با انبوهی از سؤالات مواجه می‌شود. ژانر فیلم معمایی ویژگی‌های نزدیکی با ژانر دلهره دارد و این دو گاهی باهم ترکیب می شوند. فیلم «تلقین» اثر کریستوفر نولان یا «جزیره‌ی شاتر» از مارتین اسکورسیزی نمونه‌های مشهوری از ژانر معمایی هستند.

ژانر فانتزی ( Fantasy )

فیلم‌های این ژانر که بسیار شبیه به ژانر علمی تخیلی و ژانر وحشت‌اند دارای موضوعات خیال‌پردازانه‌ی بدون توجیه علمی می‌باشند. از معروف‌ترین و محبوب‌ترین فیلم‌های ژانر فانتزی، سری «هری پاتر» است. سه‌گانه‌ی محبوب «ارباب حلقه‌ها» ساخته پیتر جکسون هم نمونه کاملی از ژانر فانتزی به شمار می‌آید. در همه‌ی فیلم‌های این دسته عناصری چون جادو، وقایع فراطبیعی، موجودات افسانه‌ای و دنیاهای خیالی حضور دارند.

جمع بندی

در این مقاله به شناخت ژانر فیلم، پاسخ سؤال ژانر چیست و سپس به معرفی انواع ژانر فیلم پرداختیم. فیلم‌ها و آثار سینمایی به ژانرهای مختلف طبقه بندی می‌شوند. هر ژانر یک دسته بر حسب موضوع و محتوای فیلم است. انواع ژانر فیلم عبارت است از: ژانر خانوادگی، ژانر درام، ژانر اکشن ، ژانر کمدی، ژانر انیمیشن، ژانر ماجراجویی، ژانر اجتماعی، ژانر وحشت و …. هرکدام از این ژانرهای مختلف فیلم ویژگی های خاص خود را دارند. افراد با توجه به ویژگی‌های ژانرهای فیلم می‌توانند تشخیص دهند کدام فیلم به سلیقه و شخصیت آن‌ها می‌خورد.  انتخاب ژانر از سوی هر فرد به علایق و سلیقه او بستگی دارد.