همه چیز درباره تولید و ساخت صنایع دستی در خانه برای فروش و درآمدزایی

شغل خانگی به دلیل اینکه هزینه های رفت و آمد و هزینه های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه را حذف می‌کند بسیار به صرفه است. همچنین امکان استفاده از نیروی کار سایر اعضای خانواده و ایجاد زمینه‌های کار خانوادگی و امکان انتقال تجربه از طریق آموزش بین اعضای خانواده را دارد. صنایع دستی با مجموع 173 رشته در صدر جدول انواع کسب و کار خانگی زودبازده قرار دارد. گرایش به ساخت صنایع دستی در منزل در حال افزایش است.

ایران به دلیل داشتن فرهنگ و تمدن 5000 ساله محبوب ترین صنایع دستی را دارد. زنان بیش از 70 درصد تولید کنندگان صنایع دستی ایران را شامل می‌شوند. کار در حوزه صنایع دستی بی‌شک خدمتی ملی است. ارزش بازار صنایع دستی در جهان در سال 2022، به رقم بسیار بزرگ 752 میلیارد دلار رسید. این بازار هم‌اکنون رشدی 11 درصدی دارد و بر این مبنا تا سال 2028 به بیش از 1 تریلیون و  300 میلیارد دلار خواهد رسید.

مشاغل خانگی

کار در منزل و مشاغل خانگی به دلیل نیازهای معیشتی، گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی طرفداران بسیاری پیدا کرده است. کار فنی در منزل با درآمد میلیونی به لذت‌بخش‌ترین و کم‌دردسرترین کارها در سراسر جهان تبدیل شده است.

به طور عمومی وقتی از کار در منزل سخن می‌گوییم، زنان خانه‌دار را به یاد می‌آوریم. همچنین دانشجویان و محصلان، افرادی که شرایط دورکاری دارند، سالمندان، معلولان و افراد کم‌توان می‌توانند به سمت مشاغل خانگی بروند. حدود 80 درصد شاغلان خانگی، خانم‌ها هستند. 74 درصد شهری و 62 درصد سرپرست خانوارند. همچنین سن اغلب آنان زیر شصت سال است. اخیرا گرایش مردان و افراد تحصیل‌کرده به مشاغل خانگی افزایش یافته است. این امر می‌تواند به دلیل گسترش دایره و تنوع کسب و کارهای خانگی باشد. برآوردها می‌گویند ایران می‌تواند 2.5 میلیون شاغل در خانه با کار پر درآمد در منزل داشته باشد.

صنایع دستی

علاوه بر کسب و کار های خانگی، صنعت صنایع دستی نیز خصوصا در جهان با رشد مواجه شده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که رشد صنعت صنایع دستی در سال 2027 از هزار میلیارد عبور خواهد کرد. رشد صنعت گردشگری و افزایش علاقه به بوم‌گردی و فرهنگ‌های محلی، علاقمندی به هنرهای صنایع دستی را به همراه داشته است. هند با برخورداری از بازار جهانی گسترده از نظر تولید و میزان صادرات صنایع دستی رتبه نخست را دارد. کشورهای عربستان سعودی، ژاپن، بریتانیا، ایتالیا، کانادا، آلمان و امریکا از وارد کنندگان صنایع دستی هندوستان هستند. کشورهای هند و چین صادرات صنایع دستی خود را به ایران نیز انجام می دهند. این در حالی است که ایران می‌تواند بهترین شرکت های صادر کننده صنایع دستی را داشته باشد و محصولاتش را در سراسر جهان عرضه کند.

مزایای تولید صنایع دستی

محصولات صنایع دستی جزئی از صنایع خلاق بوده و جدا از جنبه تجاری و اقتصادی می‌توانند تولیداتی هنری به شمار آیند. کمتر کسی است که در انتخاب یک شغل تنها به درآمد آن توجه کند. بلکه افراد معمولا انطباق آن شغل با روحیات و علاقه‌هایشان را هم می‌سنجند. تولید و ساخت صنایع دستی یکی از حوزه‌هایی است که به ما امکان هنرورزی و ذوق‌آفرینی می‌دهد. صنایع دستی اجسامی هستند که روح فرهنگ یک ملت را در خود جای داده‌اند، تولیداتی که با حفظ سنت و ارزش‌ها، گذشته یک ملت را محفوظ می‌دارند. کار در حوزه صنایع دستی بی‌شک خدمتی ملی است.

تاثیر صنایع دستی بر اقتصاد

صنایع دستی زمینه اشتغال و کاهش بیکاری را فراهم می کند. این حوزه علاوه بر اینکه از کارهای هنری محسوب می شود، به لحاظ تجاری و اقتصادی نیز مورد توجه قرار دارد. انجام کارهای هنری پولساز در خانه علاوه بر منفعت اقتصادی، به دلیل کم دردسر بودن و تنوع زیاد موجب اعتلای روحی و شخصیتی افراد شاغل در این حوزه می گردد. صنایع دستی علاوه بر آنکه خود بسیار متنوع‌اند، مواد اولیه متنوعی هم دارند. ساخت صنایع دستی اغلب با استفاده از لوازمی مانند پارچه و منسوجات، فلز، انواع سنگ‌ها یا صدف‌ها، آهن و انواع چوب و خاک و گل که دسترسی آسانی دارند انجام می‌شود. تولید صنایع دستی از لحاظ مصرف انرژی، مانند برق و گاز و آب بسیار کم‌هزینه است.

سایت اتسی (ETSY) بزرگترین فروشگاه اینترنتی صنایع دستی در جهان است. این سایت گزارش می‌دهد که تنها نصف تولید فروشندگان اتسی با هدف کسب درآمد وارد حوزه صنایع دستی شده‌اند. مثلا در آمریکا، صنایع دستی یکی از 10 سرگرمی پرطرفدار است. در دوره کرونا، صنایع دستی در رتبه نخست تفریحات محبوب آمریکایی‌ها قرار گرفت. در نمودار زیر سرگرمی‌های پرطرفدار در آمریکا را می‌بینیم.

اقبال جهانی به صنایع دستی به دلایل گوناگون به سرعت در حال افزایش است. این دلایل می‌تواند شامل رشد و توسعه گردشگری ، امکانات اینترنتی برای فروش و عرضه محصولات خودساخته ، تمایل به بازیابی مؤلفه‌های سنتی و نیازهای معیشتی و اقتصادی باشد. صنایع دستی را اگر به هنرهای زیبا و محصولات هنری محدود کنیم، به ارقامی نسبتا کوچک اما همچنان در حال رشد می‌رسیم. ارزش بازار بخش هنری‌تر این صنعت از سال 2017 تا 2024، حدود 15 میلیارد دلار افزایش خواهد داشت و از 35 میلیارد در 2017 به 50 میلیارد دلار 2024 خواهد رسید. نمودار زیر بیانگر ارزش بازار صنایع دستی هنری است.

صنایع دستی در کرونا

صنایع دستی به دلیل ماهیت خانگی یا کارگاهی خود، توانست قرنطینه کرونا را دور بزند و رشد جهشی را به ثبت برساند. مشاهد روند افزایش فروشنده‌ها در فروشگاه اینترنتی اتسی این موضوع را به خوبی به نشان می‌دهد. اتسی با درآمد سالانه 2 میلیارد دلار، چهارمین فروشگاه اینترنتی پردرآمد جهان است. فروشندگان این فروشگاه در سال 2020 و 2021، افزایش صد در صدی داشته‌اند.

طبق آخرین سرشماری اتسی ، 87 درصد فعالان بازار صنایع دستی زن‌ها هستند. میانگین سن فعالان نیز 39 سال است. استقبال بانوان میانسال از این صنعت، می‌تواند حاکی از رواج تولید محصولات صنایع دستی در خانه باشد.

صنایع دستی ایران

ایران با 299 رشته صنایع دستی ، متنوع‌ترین صنعت صنایع دستی جهان را داراست. کشور ما از نظر تولید صنایع دستی بعد از هند و چین، در رتبه سوم قرار دارد. با این حال از نظر صادرات صنایع دستی ، رتبه‌ای نداریم. در حالی که هند با بیشترین تولیدات و ساخت صنایع دستی ، بهترین کشور صادرات صنایع دستی به حساب می آید. در سال‌های اخیر تولید صنایع دستی در ایران افزایش داشته است؛ اما فروش آن با کاهش مواجه بوده است. دلیل این اتفاق، کاهش قدرت خرید و حذف اقلام غیرضروری از سبد مصرفی مردم است.

در میان محصولات صنایع دستی ایران آن دسته از تولیداتی که جنبه کاربردی دارند؛ فروش خود را حفظ کرده و یا حتی افزایش فروش داشته‌اند. طبق آمار سال 98، انواع گلیم و جاجیم دستباف با وجود 50 درصد افزایش قیمت، کاهش فروش نداشته‌اند. این در حالی است که قیمت پارچه ترمه با وجود ثبات، 10 درصد کمتر ترمه خریده شده‌است. همچنین محصولات گران قیمت خاتم کاری و انواع مینا کاری با 55 درصد افزایش قیمت ، 70 درصد افت فروش داشته‌اند.

کار صنایع دستی در منزل

تولید و فروش کارهای دستی خانگی به شرط اینکه هزینه تولید پایین و تقاضای زیادی داشته باشند؛ ایده خوبی برای درآمد زایی است. کالاهایی که هم در خانه به راحتی قابل تولید باشند و هم بازار خوبی داشته باشند. ساخت صنایع دستی در منزل به علت سادگی تکنیک و عدم احتیاج به آموزش فنی و غیره بیش از هر فعالیت اقتصادی دیگر زمینه برای پیشرفت دارد.

در برخی از مناطق کشور از جمله مناطق روستایی و عشایری شغل صنایع دستی از شغل های نوظهور خانگی، مهمترین منبع درآمد افراد محسوب می‌شود. توسعه‌ی راه‌های ارتباطی و شبکه حمل و نقل و دسترسی آسان به بازار های فیزیکی، پیشرفت تکنولوژی و مرسوم شدن فروشگاه های آنلاین و خرید اینترنتی صنایع دستی باعث شده تا محصولات با سرعت بیشتری به فروش برسد.

سود فروش صنایع دستی در خانه به دلیل اینکه از اجاره یا خرید مکان فروش و هزینه های داخلی آن مثل آب و گاز و برق بی نیاز است، خانم های خانه دار و هر فردی را به اشتغال زایی در این کسب و کار خانگی ترغیب کرده است. در دوران کرونا با آموزش صنایع دستی در خانه برای فروش علاقمندان به خود اشتغالی طراحی و ساخت یک محصول صنایع دستی را یاد گرفتند و از هنرهای دستی درآمدزا در منزل اشتغال زایی کردند.

برندهای صنایع دستی در ایران

امروز در کشور مجموعا 254 برند صنایع دستی داریم. قزوین با 49 برند صنایع دستی از دیگر استان‌ها در این عرصه جلوتر است. بعد از قزوین، شیراز 41 برند در خود جای داده است. در این میان بیشتر برندها در حوزه چرم دوزی فعالیت می‌کنند. بعد از چرم ، سفال‌گری ، مس ، گلیم ، منبت و کاشی و سرامیک در میان فعالیت‌های تولیدکننده‌های صنایع دستی پرتکرارتر است. استان قزوین از لحاظ تعداد تولیدکننده‌های بزرگ صنایع دستی نیز در میان استان‌ها پیشتاز است

پرفروش ترین صنایع دستی ایران در زمینه دستباف

دو مورد از سنتی‌ترین مشاغل خانگی ایران ، داربافی و نساجی است و در عین حال تولیدات مربوط به آن از مهم‌ترین محصولات این سرزمین بوده است. این تولیدات علاوه بر ایران در جهان هم از بازار خوبی برخوردارند. امروز اولین تولید کننده فرش دستباف در جهان هند است؛ اما اگر بپرسید بهترین فرش دنیا مال کدام کشور است، در بین کشور های تولید کننده فرش دستباف در جهان ، فرش را هنری مختص ایران می‌داند.

بافت فرش نیاز به مهارت، زمان و توان فیزیکی بسیار زیادی دارد. اما فرشینه های مختلفی داریم که تولیدشان آسان‌تر است. در ذیل برخی از آن‌ها و نیز برخی دیگر از صنایع دستی محبوب را مرور می‌کنیم.

گلیم بافی

گلیم از قدیمی ترین زیراندازهای بشر می باشد. این فرشینه از پشم ساخته می‌شود و اصالتی کرمانی دارد. کف‌پوشی بسیار سبک و نازک است. امروزه برای فضاهایی که نه می‌خواهیم خالی بمانند و نه می‌خواهیم سرامیک مشخص باشد کاربرد خوبی دارد. در صنایع دستی گلیم بافی عموما رنگ‌های گرم به کار می‌رود و با وجود سادگی، زیبا و هارمونیک است. قیمت گلیم سنتی اگر چه پایین است اما اصالت و لطف خاصی به فضاهای خانگی می‌بخشد.

زیلو بافی

اگر انواع زیلو را ببینید متوجه دقت نظر و نگاه ظریف و زیبا‌پسند ایرانیان در صنایع دستی خواهید شد. زیلو از جنس نخ پنبه و با استفاده از دار بافته می‌شود. از مزایا و معایب زیلو این است که نسبت به گلیم لطافت بیشتری دارد اما مانند آن نازک است و همان کاربرد را دارد. این صنایع دستی ساده اما روح نواز، یک کف پوش دو رو است. معمولا رنگ آبی و سفید و طرحی یکسان در زیلو بافی به کار می‌رود. زیلو میبد یزدی اصیل ترین انواع زیلو است.

پلاس بافی

پلاس بافی از صنایع دستی مردمان استان خراسان است. زیر انداز پلاس از نخ های پنبه‌ای نامرغوب و پست بافته می شود. پلاس بافی با پارچه هم ممکن است وجود داشته باشد. این فرشینه از نظر ظاهری شبیه به گلیم با بافت درشت است. پلاس دستباف حدود دو روز طول می کشد که تمام شود. از آن به عنوان زیرانداز، کیف، سجاده، خورجین و … استفاده می شود. جاجیم بافی و پلاس بافی در ظاهر بسیار شبیه به یکدیگرند اما کسانی که تسلط کافی به هنرها دارند و استادند تفاوت این دو را در خطوط طرحشان می‌بینند. در جاجیم خطوط عمودی و در فرش پلاس خطوط افقی نقش بسته‌اند.

نمد بافی

یکی دیگر از شاخه های صنایع دستی خانگی نمد بافی سنتی می باشد. هنر نمد بافی با الگو و نمد بافی ساده در اصل بافته نمی‌شود بلکه با حلاجی و کوبیدن و مالش پشم‌ها به عمل می‌آید. نمد یک کف پوش منحصر بفرد است. یک پارچه مقاوم که به صورت سنتی تهیه می شود.

اگرچه نمدبافی کار دشواری است و در فضاهای آپارتمانی امروز کار جمع و جوری به نظر نمی‌رسد. اما با آموزش نمد بافی ، نمد دوزی از پایه در منزل و به روش‌های نوین قابل فراگیری است.  آنچه که ما امروز بعنوان نمد می شناسیم، پارچه های نمدی رنگارنگ و عروسک های نمدی زیبایی است که در فروشگاه‌ها می‌بینیم. از این پارچه ها در هنرهای دستی ، دوخت صنایع دستی و لوازم تزئینی استفاده می‌کنند.

پاپوش بافی

پاپوش یا همان کفش روفرشی از جمله محصولاتی است که برای فروش و کسب درآمد در شبکه‌های اجتماعی مناسب است. بافت انواع پاپوش های زنانه و مردانه را می‌توان از طریق فیلم آموزش پاپوش قلاب بافی با نقشه یاد گرفت. این صنایع دستی خانگی در رنگ‌های زنده و شاد، جنس نرم و لطیف و گرمای آرامبخش، در فصل زمستان می‌تواند افراد را از کلافگی سرمای نوک انگشتان نجات دهد. پاپوش بافتنی سنتی به دلیل حس اصالت بیشتر مورد پسند افراد خریدار است.

جوراب بافی در منزل

جوراب بافی سنتی در گذشته در اکثر روستاها به ویژه مناطق کوهستانی رایج بود. بافت جوراب زمستانی در عین زیبایی در بیرون از خانه هم بسیار  کاربرد دارد. بر خلاف پاپوش دستباف که فقط در منزل و بدون کفش قابل  استفاده است. جوراب دست بافت، طرح‌های سنتی متعددی دارد اما برای اینکه افراد بیشتری جذب این صنایع دستی خانگی شوند می‌توان با طرح های امروزی‌تر آن را اجرا کرد.

چرم دوزی

درآمد چرم دوزی در منزل را می‌توان از انواع زیورآلات زنانه یا مردانه گرفته تا چرم دوزی اقسام کیف پول و کیف مدارک و کیف اداری تا انواع پوشاک به دست آورد. امروز چرم دوزی های فانتزی رونق فراوانی دارد. کم نیستند افرادی که رنگ، جنس و حتی بوی چرم آن‌ها را مجذوب خود کرده است. سفارش چرم دوزی در خرده‌فروشی‌های اینستاگرامی و اینترنتی هم بسیار رایج شده است. به همین دلیل خیلی‌ها با خرید لوازم چرم  و دیدن فیلم های آموزش چرم دوزی از مبتدی تا پیشرفته با دست در منزل، از این صنایع دستی درآمدزایی می کنند.

افزایش جهانی گرایش به صنایع دستی

علاوه بر مشاغل خانگی ، صنعت صنایع دستی نیز در جهان با رشد مواجه شده است. حجم این صنعت به ترتیب از سال‌های 2019 تا 2022، 752، 680 و 647 میلیارد دلار بوده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که رشد و رونق صنعت صنایع دستی ادامه خواهد یافت. براساس این پیش‌بینی‌ها حجم این صنعت در سال 2027 از هزار میلیارد عبور خواهد کرد. رشد گردشگری و افزایش علاقه به بوم‌گردی و فرهنگ‌های محلی ، افزایش محبوبیت صنایع دستی را هم در پی دارد. امروز هند از نظر تولید و صادرات صنایع دستی رتبه نخست را دارد. کشورهایی مانند عربستان سعودی، ژاپن، بریتانیا، ایتالیا، کانادا، آلمان و آمریکا از هند انواع اجناس صنایع دستی را وارد می‌کنند. ایران هم از واردکننده‌های محصولات صنایع دستی هند و چین است و این در حالی است که ایران می‌تواند یکی از قطب‌های صنایع دستی در جهان باشد.

کلام آخر

هر دو رشته صنایع دستی و مشاغل خانگی در پهنه جهان در حال رشد هستند. همه‌گیری کرونا و سختی‌های اقتصادی به این امر دامن زده و باعث شده این دو به یکدیگر بپیوندند. چنانکه تولید صنایع دستی در خانه نیز پدیده‌ای در حال رشد است. اغلب اعضای جامعه مشاغل خانگی را زنان خانه‌دار میانسال تشکیل می‌دهند؛ اما رواج دورکاری و رشد اینترنت، پای مردان جوان تحصیل‌کرده را هم به این حوزه باز کرده است. کشور ایران از لحاظ تنوع صنایع دستی، بین رتبه‌های اول تا سوم جهان قرار دارد؛ اما از نظر صادرات صنایع دستی در رتبه چهلم قرار گرفته است. این نشان می‌دهد ایران جای پیشرفت زیادی در تولید و افزایش درآمد از صنایع دستی داشته باشد. قزوین و شیراز، مناطق پیشتاز از نظر تعداد برندهای صنایع دستی در کل کشور هستند و اغلب برندهای صنایع دستی در حوزه چرم‌دوزی فعالیت می‌کنند.

منابع

www.reportlinker.com:Handicrafts Market: Global Industry Trends, Share, Size, Growth, Opportunity and Forecast 2023-2028

www.statista.com