یکی از اصلی‌ترین سرگرمی‌های مردم ایران و جهان به‌خصوص بعد از قرنطینه دوران کرونا بازی های ویدیویی است. گردش مالی صنعت بازی در ایران نیز بسیار رو به رشد است. امروز ویدیو گیم طرفداران زیادی در بین ایرانیان پیدا کرده است. بطوری که درسال 1401 تقریبا 41 میلیون گیمر ایرانی وجود دارد که 35 میلیون نفر آن‌ها به بازی موبایل مشغول هستند. شاهد مثال این ادعا افراد بعضا مسنی هستند که در مترو با گوشی بازی آجرشکن ( swipe brick breaker ) یا بازی آمیرزا انجام می‌دهند. همین‌طور کودکانی که هنوز نمی‌توانند حرف بزنند اما جای بازی موبایلی مورد علاقه‌شان را در گوشی والدین بلدند. گیمر های ایرانی اکثرا بازی خارجی انجام می‌دهند.

تعداد گیمر های ایرانی در حال افزایش است و این زمینه را برای درآمدزایی از طریق ساخت بازی و عرضه آن به گیمر های جهان فراهم کرده است. گردش مالی صنعت گیمینگ در ایران از 460 میلیارد تومان در سال 94 به 4.300 میلیارد تومان در سال 98 رسیده است. یعنی رشد 10 برابری در چهار سال به دست آورده است. هرچند این میزان گردش مالی بیشتر مربوط به سخت‌افزار گیم و خصوصا کنسول بازی است. در سال 98 تنها گردش مالی کنسول بازی و لوازم جانبی خارجی در ایران ، 2 میلیارد و 700 میلیون تومان بوده است. این بازار نه تنها به خاطر درآمدزایی بسیار بالا، بلکه ناظر به ضرورت‌های فرهنگی باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد. طبق آمار سال   1400 حجم بازار سخت‌افزار 16 میلیارد و 700 میلیون تومان بوده است. از این میان 14 میلیارد و 313 میلیون تومان متعلق به دستگاه کنسول است.

بازی سازی در ایران

بازی سازی در ایران همچون طفل نوپا راه درازی در پیش دارد تا صنعت نامیده شود. اغلب شرکت بازی سازی در ایران تازه کار و کوچک هستند. بر اساس آمار به دست آمده حدود 45 درصد این شرکت‌ها کمتر از 10 کارمند و 62 درصد آن‌ها کمتر از 10 سال قدمت دارند. مجموعا تنها قدمت 7 درصد از آن‌ها بالای 15 سال است. نبود حمایت های قوی دولتی، قدیمی بودن تکنولوژی، مشکلات عرضه و عدم توان رقابت با شرکت بازی سازی خارجی برخی از دلایل کاهش سرعت پیشرفت صنعت بازی سازی در ایران به شمار می روند. در ادامه با مقدمه‌ای بر تاریخچه‌ی ساخت بازی در ایران به معرفی چند شرکت و استودیو از بهترین شرکت بازی سازی ایران می‌پردازیم.

اولین استودیوها و شرکت‌های بازی‌سازی در ایران کار خود را در اواسط دهه هفتاد آغاز کردند اما این فعالیت با تاسیس بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای شکل رسمی به خود گرفت. در ابتدا بسیاری از بازی‌سازان به دلیل دشواری عرضه و هزینه و زمان زیاد تولید در شرایط بسیار سختی قرار گرفتند. این موضوع برای بازی‌های کامیپوتری نمود بیشتری داشت و چون هنوز گوشی‌های هوشمند آنچنان در دسترس نبود، اکثرا بازی برای کامپیوتر ساخته می‌شد. به همین علت اکثر شرکت‌ها و استودیوهای بازی سازی یا تعطیل شدند، یا مهاجرت کردند و یا به سختی مسیرشان را ادامه دادند.

نقش گوشی های هوشمند در بازی سازی ایرانی

با فراگیری گوشی‌های هوشمند زمین بازی عوض شد و به علت هزینه‌ ساخت بازی کم و سود زیاد پلتفرم موبایل اکثر بازی‌سازان وارد این پلتفرم شدند. کافه بازار یک فروشگاه رسانه نیز به انتشار بازی های موبایلی اندروید و آیفون کمک زیادی کرد. کلمه « بازی » دارای بالاترین تعداد سرچ در کافه بازار در سال 99 بوده است.

تا امروز کیفیت بازی موبایل ایرانی شاهد پیشرفت خوبی بوده است. تا جایی که برخی از این محصولات توان رقابت با برخی بازی های خارجی را دارند. طبق آمار تأسیس شرکت های بازی سازی در دهه نود، یعنی دهه رواج گوشی‌های هوشمند ، با جهش مواجه بوده است. چنانکه در سال 96، شش شرکت بازی سازی ایرانی تأسیس شد که یک رکورد به حساب می‌آید.

اما همچنان ساخت بازی های رایانه ای و کنسول بازی از سوی استودیو های بازی سازی با مقدار حداقلی رو به روست. چرا که در این عرصه هنوز توان رقابت با آثار مشابه خارجی وجود ندارد و همچنین پلتفرم عرضه بازی چه در داخل و چه در خارج به راحتی در دسترس تولیدکننده‌ها نیست. عرضه بازی در خارج برای بازی‌سازان ملی به علت تحریم‌ها مشکل است و عرضه آن در داخل هم زیر ساخت‌های لازم را ندارد. جدای از تحریم، آنچه توان رقابت بازی های داخلی با انواع بازی خارجی از بین می‌برد، قیمت بازی خارجی و کیفیت آن‌هاست. یک بازی خارجی که بالای 50 دلار قیمت دارد را می‌توان به رایگان از سایت‌های متعدد دانلود بازی دانلود کرد اما یک بازی داخلی که نهایتا اثری درجه دو است باید با قیمت 50 تا 100 هزار تومان تهیه شود.

اینگونه بهتر می‌فهمیم چرا تمرکز بازی‌سازان و بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای بر پلتفرم موبایل است. طبعا اکثر بازی‌های ایرانی‌ای که مردم بازی می‌کنند نیز موبایلی است. 85 درصد فعالیت تمام شرکت‌های فعال در صنعت بازی ، مربوط به تولید بازی موبایل است. اما هنوز شرکت‌ها و استودیوهایی هستند که ریسک‌‌پذیر باشند و قدم در مسیر ساخت بازی‌های کنسولی بگذارند. با این مقدمه به معرفی معروف‌ترین استودیو‌های بازی‌سازی ایرانی می‌پردازیم.

رسانا شکوه کویر

این شرکت بازی سازی ایرانی کار خود را از سال 1385 آغاز کرد و از همان زمان به تولید عناوین مطرح برای کامپیوترهای شخصی معروف بوده است. مثل قتل در کوچه های طهران ، شیطنت‌های علیمردان خان و سفیر عشق . این استودیو در سال‌های اخیر با عرضه بازی‌ سفیر عشق خود را بیش از پیش سر زبان‌ها انداخته است. به گفته‌ مهدی جعفری جوزانی تهیه‌کننده بازی ، سفیر عشق در همان ۵ ماه اول انتشار و در شرایطی که نشر فیزیکی بازی‌های کامپیوتری در ایران تقریباً نابود شده بود، مرز ۱۰۰ هزار نسخه فروش را رد کرد.

مهدی فنائی

ارتش یک‌نفره! مهدی فنائی سازنده بازی 41148 یکی از معروف و محبوب‌ترین بازی‌های کافه بازار است. این اثر آنقدر برای مخاطبان جذاب بود که بازی‌های زیادی مشابه آن در بازار منتشر شد اما هیچ کدام نتوانست به خوبی 41148 باشد. بازی جدید این سازنده 1:011 است که در سبک 41148 است.

منادیان بصیرت

موسسه فرهنگی منادیان با هدف احیای زیست بوم بازی‌های ویدیویی و رونق اقتصاد پویانمایی کار خود را آغاز کرده است. این موسسه تاکنون شش ویدیو گیم و بیش از هزار دقیقه انیمیشن تولید کرده است. آثار عرضه شده توسط این گروه شامل « مختار: فصل قیام » و « فرمانده مقاومت؛ نبرد آمرلی» هستند که از بهترین آثار بازی ایرانی تولید شده محسوب می‌شوند.

هیولا

هیولا یک شرکت بازی‌سازی نیست اما وجود آن برای تمام استودیوهای بازی‌سازی بسیار حیاتی است. هیولا یک پلتفرم برای خرید فروش اینترنتی و دانلود بازی‌های ایرانی است. همانند استیم و اپیک گیمز و جی او جی که هر نوع بازی را برای فروش عرضه می‌کنند. اما هیولا فقط برای بازی‌هایی است که عرضه‌کنندگان آن ایرانی هستند.

استودیوی پاییزان

شرکت بازی‌سازی پاییزان با ترکیبی از افراد جوان و با سابقه‌ تیم شناخته‌شده راسپینا، بعد از تولید « ارتش‌های فرازمینی » با ۶ سال سابقه در تولید بازی در سال ۱۳۹۳ تاسیس شد. این استودیو بازی سازی در ایران کار خود را با بازی « مگنیس » شروع کرد و در سال‌های آتی با تولید بازی‌هایی مثل « پسرخوانده » و « باغ نگار » میان زبان‌ها افتاد و به یکی از معروف‌ترین شرکت بازی‌سازی ایرانی بدل شد.

شرکت بازی‌سازی فن‌افزار شریف

این استودیو سازنده یکی از معروف‌ترین بازی‌های ایرانی یعنی بازی گرشاسپ است. اما متأسفانه مهاجرت کرده و نام خود را به Dead Mage  تغییر داده است. جدیدترین اثر این شرکت بازی سازی کاملا انگلیسی است.

استودیوی راسپینا

استودیو راسپینا در فروردین ماه سال 1391 به همت جمعی از دانش آموختگان رشته مهندسی کامپیوتر نرم‌افزار به ثبت رسید و توانست یکی از موفق‌ترین شرکت‌های بازی‌سازی ایرانی شود. معروف‌ترین بازی ایرانی این شرکت بازی ارتش‌های فرازمینی است که می‌توان گفت بزرگترین بازی ایرانی است. این اثر با وجود با گرافیک خوبش در زمان عرضه، از نظر مالی خوب عمل نکرد و باعث جدایی افراد زیادی از این تیم شد. اتفاقی که البته باعث پدید آمدن یک شرکت بازی سازی دیگر شد.

موسسه فرهنگی هنری نردبان اندیشه فردا

این موسسه با عرضه «باقلوا» و «آمیرزا» توانست به یکی از مطرح‌ترین بازی‌سازان ایران تبدیل شود. بازی‌ آمیرزا محبوب‌ترین بازی‌ ایرانی در کافه بازار و یکی از محبوب‌ترین‌ها در گوگل‌پلی است. این بازی در سال 96 منتشر شد و در سال 97 با 5 میلیون نصب فعال (وجود بازی در گوشی کاربر) محبوب‌ترین بازی موبایلی ایرانی بود.

گلیم گیمز

گلیم گیمز یکی دیگر از استودیوهای بازی‌سازی ایرانی است که با تولید آثار فراوانی مانند بازی تاکسی ، موتوری ، مهمانی اصغر آقا و عناوین بسیار دیگری در بین گیمر های ایرانی خود را به شهرت رسانده است. این شرکت بازی سازی با تولید تقریبا بیست عنوان بازی برای موبایل یکی از فعال‌ترین بازی‌سازان ایرانی محسوب می‌شود.

استودیو بازی‌سازی مدریک

شرکت دانش‌بنیان بازی گستران دریک ( مدریک )، در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین ناشران و توسعه‌دهندگان صنعت بازی در ایران است که بیش از ۱۵ بازی ساخته شده و ۵۰ بازی منتشر شده در سوابق خود دارد. از معروف ترین بازی های این شرکت بازی ساز می‌توان به بازی خروس جنگی ، صفر تا صد ، شهرزاد ، گل مراد ، شهر بختک‌ها و فوتکاردیا اشاره کرد.

شرکت بازی سازی سورنا گیمز

استودیوی سورنا گیمز سال ۱۳۸۴ تاسیس شد و کار خود را با ساخت و تولید بازی‌های ایرانی مانند بازی « سیاوش » شروع کرد. این شرکت بازی‌های مختلف برای کامپیوتر و موبایل اندروید و ایفون تولید کرده و در زمینه نشر بازی نیز دست‌آوردهای چشم‌گیری داشته است. از معروف‌ترین بازی‌های این شرکت می‌توان به بازی « زولا » اشاره کرد که بین گیمر های ایرانی از محبوبیت زیادی برخوردار است.

کلام آخر

صنعت ویدئوگیم صنعتی پیشرو و در حال رشد در ایران و جهان است. 41 میلیون نفر از جمعیت ایران اهل بازی هستند و 35 میلیون نفر از آن‌ها با موبایل بازی می‌کنند. این آمار علاقه‌مندی شدید مردم ایران به بازی‌های رایانه‌ای را نشان می‌دهد. با این حال تولید بازی در کشور شرایطی ابتدایی و نامطلوب دارد. اغلب شرکت‌های بازی‌سازی کوچک و تازه‌کارند و تنها در زمینه بازی‌های موبایلی فعالیت می‌کنند. در سبد مصرفی ویدئوگیم ایرانی‌ها، بیشتر بازی‌های خارجی به چشم می‌خورد. یکی از دشواری‌های بازی‌سازی در ایران، عدم امکان بازاریابی برای آن در خارج به دلیل تحریم‌ها است. همچنین در داخل ایران هم امکانات عرضه به خوبی فراهم نیست. همچنین به علت امکان دانلود رایگان بازی‌های خارجی، خرید بازی‌های گران‌قمیت داخلی به‌صرفه نیست.

 یکی از بازی‌سازان برتر ایرانی، موسسه فرهنگی هنری نردبان اندیشه فردا است. این شرکت با ساخت بازی‌های موبایلی «باقلوا» و «آمیرزا» موفقیت‌ فراوانی کسب کرد. همچنین مؤسسه «منادیان بصیرت» با ساخت بازی‌های جالب توجهی همچون «مختار: فصل قیام» و «فرمانده مقاومت: نبرد آمرلی» یکی از استدیوهای بازی‌سازی مطرح ایران است.