چرا گردشگری و سفر؟
اگر سعدی بود، در جواب این سوال می‌گفت: بسیار سفر باید تا پخته شود خامی. سعدی انگار فهمیده است گردشگری فقط تفریح نیست و جنبه‌های دیگری هم دارد. گردشگری امروز یک صنعت است. یک صنعت تفریحی تجاری است. گردشگران گاهی تفریحی و گاهی هم برای تجارت و سلامت و … از جایی به جای دیگر می‌روند.
ایران در زمینه گردشگری به صورت بالقوه رقیب همه کشورهای جهان است. اصلاً اصفهان با نصف جهان رقابت می‌کند و بقیه ایران هم با نصف دیگر جهان. یعنی اگر فردی بخواهد برای تجارت سفر کند و بعد از تجارتش در طبیعت غرق شده و در نهایت از چشمه‌های معنویت سیراب شود، کافی است به ایران بیاید. اگر هم مریض بود یا مریض شد، بیمارستان‌های مجهز در ایران کم نیستند. پس هر آدم بینایی به سادگی می‌فهمد که ایران ظرفیت پاسخ به تمام اهداف سفر را دارد. اما وضعیت چیست؟ کسی به ایران می‌آید؟ اگر می‌آید، ایران چقدر از این راه درآمد دارد؟ درآمد ایران کم است یا زیاد؟
چقدر می‌شود از گردشگری ایران و جهان درآمد داشت؟
تعداد گردشگران ایران به نسبت ظرفیت‌های کشور بسیار کم است. مثلاً در سال ۱۳۹۸، ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر گردشگر خارجی از ایران دیدن کردند. ترکیه سالانه نزدیک به ۴۵ میلیون گردشگر و امارات نزدیک به ۱۶ میلیون گردشگر دارند. با مقایسه ایران و کشورهای همسایه و غیر همسایه به سادگی می‌توان فهمید که ایران از قافله گردشگری جا مانده است. مثلاً آمریکا، ۱۹۵ میلیارد دلار، ترکیه، ۴۱ میلیارد دلار و امارات ۳۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ از گردشگری درآمد داشتند. ایران کجاست؟ ۶ میلیارد دلار ناقابل سهم ایران است. راستی درآمد نفتی ایران هم در این سال ۸ میلیارد دلار بود.
به راستی آیا ایران ظرفیت گردشگرپذیری ندارد؟ بقیه مگر چه دارند؟
ترکیه ۳، ایران ۴ و آمریکا ۵ اقلیم دارند. در جهان هم ۵ اقلیم وجود دارد. ایران و آمریکا ۲۴ محل ثبت شده به عنوان میراث جهانی یونسکو دارند و ترکیه ۱۶ محل. همچنین ایران احتمالاً مکان مناسب‌تری برای گردشگری مذهبی است تا آمریکا یا ترکیه! درباره ظرفیت‌های تاریخی هم که اصلاً صحبت نکنیم بهتر است. از امارات رقیب اما صحبتی نشد. امارات فقط یک اقلیم دارد، آن هم بیابان است. یا زمستان است یا تابستان و تنها یکی از میراث‌های جهانی یونسکو را در خود جای داده است. آن وقت ۱۶ میلیون گردشگر دارد و ۳۸ میلیارد دلار درآمد.
اشتغال در گردشگری ایران
اگر ایرانی‌ها همه با هم به چین مهاجرت کنند، می‌توانند دسته جمعی در بخش گردشگری مشغول شوند چراکه چین ۸۰ میلیون شاغل در بخش گردشگری دارد. گردشگری بسترهای متعددی برای ایجاد اشتغال فراهم می‌کند. همین چند سال پیش بود که بوم‌گردی در ایران به راه افتاد و از آن زمان، تعداد زیادی خانوار در این بخش از گردشگری مشغول شده‌اند. تعداد ایرانیان شاغل در بخش گردشگری در دو دهه اخیر نزدیک به ۹۲ درصد افزایش یافته است. در ابتدای دهه ۸۰، ۹۰۰ هزار نفر در این بخش مشغول بودند و این تعداد به ۱ میلیون و ۷۳۰ هزار نفر در سال ۱۳۹۸ رسید.
تعداد شاغلان گردشگری تقریباً ۲ برابر شده است اما به دلیل افزایش جمعیت تقریباً ۱۵ میلیونی ایران در این سال‌ها، نسبت شاغلان بخش گردشگری تنها ۲ درصد رشد کرده است. در حال حاضر ۷/۳ درصد از ایرانیان شاغل، از بخش گردشگری ارتزاق می‌کنند.
- این آمار را همچنین می‌توانید در بخش اینفوگرافی نمافر مشاهده کنید.
برای گردشگری چه کرده‌ایم؟
دروغ نیست اگر بگوییم برای گردشگری ایران کاری انجام نشده است. تبدیل تهدید به فرصت، کلیشه‌ای است که زیاد شنیده‌ایم اما حداقل در زمینه گردشگری به جرئت می‌توان گفت که بسیاری از فرصت‌ها هم به تهدید تبدیل شده است. فردوسی روزی گفت: “نگر تا چه کاری همان بدروی”. در ایران اگر در گردشگری سرمایه‌گذاری شود قطعاً پربازده خواهد بود. کشورهای مختلف دنیا این کار را کرده‌اند. جواب هم گرفته‌اند. آمریکا ۲۰۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرد، ۱۹۵ میلیارد دلار درآمد داشت. ژاپن ۴۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرد و ۴۷ میلیارد دلار هم عایدش شد. اما در ایران در سال ۱۳۹۸، فقط ۹۰ میلیارد تومان در “برنامه جذب گردشگران ورودی به کشور” سرمایه‌گذاری شد! خدا همان ۶/۳ میلیارد دلاری را که گیر کشور آمد برکت دهد.
دیر نشود!
گردشگری ایران نیاز به مراقبت دارد. نیاز به فکر و اندیشه و اندکی هم همت است تا رمقی در جان گردشگری دمیده شود. ایران اکنون جوان است و زیبا، اما زیبایی به کسی وفا کرده است؟ زیبایی ایران هم روزی شاید از بین برود یا حداقل کم شود. ایران اکنون ۴ فصل است اما در آینده چگونه است؟ خدا می‌داند و دانشمندانش. ایران اکنون وجب به وجب، جلوه تاریخ است، اما آینده چه شکلی است؟ باز هم نمی‌دانیم. شاید سیلی آمد و تخت جمشید را شست و برد. شاید هم تاریخ تکرار شد و آتش به جانش زدند.
یعنی امکانش نیست؟ این هم باغ ایلچی، سفارت سابق روس‌ها در بازار تهران که گریبایدوف، فرستاده بی‌ادب تزار را بعد از ترکمانچای نحس در آن کشتند و الآن تلی از خاک است. حداقل اگر سرپا بود برای فخر فروختن و مباهات به کار می‌آمد. همه این اما و اگرها نشان از این دارد که همین امروز باید فکری به حال گردشگری کرد. اما نه به عنوان تفریح صرف، بلکه به چشم یک صنعت.
بدیهی است که ایران می‌تواند یکی از بزرگترین مقاصد گردشگری جهان باشد. مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی اعلام کرده که ایران رقابت‌پذیرترین کشور جهان در گردشگری از نظر قیمت است. امنیت کامل، جغرافیای بکر، تاریخ گران و بسیاری عوامل دیگر مهیا است تا ایران به جایگاه حقیقی خود دست یابد. به امید که روزی ایران سرتاسر گردشگر باشد.
در پایان هم اگر پیشنهادی برای رونق گردشگری دارید در زیر همین پست بنویسید، شاید کسی دید.
این مطلب و سایر مطالب را همچنین می‌توانید در ویرگول نمافر مطالعه کنید.
پی‌نوشت:
نویسنده: محمد ملکی
گردآوری داده: پوریا گنجی
منبع داده: گزارش «نقشه وضعیت گردشگری» نوشته پوریا گنجی و آمارهای بخش گردشگری در سایت نمافر.
