در طول تاریخ داشتن ادوات موسیقی و دانش استفاده از آن مختص قشر و طبقه‌ای خاص بوده و نوازندگان و موسیقی‌دانان از اعضای خانواده‌های متمول و هنردوست بوده‌اند. البته این روزها آموزش این هنر به سختی دوران قبل نیست. آموزشگاه‌های موسیقی در هر نقطه‌ای مشغول هنرآموزی هستند و نوازندگی، هنر دسته‌ای از مردم نیست. علاوه‌بر کلاس‌های عمومی، استادان بسیاری هم مشغول تدریس خصوصی هستند. هنرستان موسیقی هم در کنار آموزشگاه‌های آزاد، به تربیت هنرجو می‌پردازد.
می‌بینیم که همه چیز در دسترس است. می‌توانیم به نزدیک‌ترین آموزشگاه سر بزنیم و در رشته‌ای که دوست داریم ثبت‌نام کنیم. اگر می‌شد با با گشتن در خیابان حافظ و اطراف بهارستان، سازی که قصد یادگیری آن را داریم بخریم، دیگر همه چیز فراهم بود. اینجاست که گرانی برخی سازها کار را برای سخت‌پسند‌ها کمی دشوار کرده است. شاید با آموزش‌های آنلاین و رایگان بتوان نواختن را یاد گرفت ولی بدون ساز، خنده‌دار است.
نیاز موسیقی به ساز مرغوب
تمام سازهای موجود در بازار ایران را دسته‌بندی کرده‌ایم؛ ساز ایرانی و ساز فرنگی. سازهای فرنگی معمولاً تولید خارج از کشورند و به ایران وارد می‌شوند پس با نوسانات دلار و ارز بر قیمت‌شان افزوده می‌شود؛ هزینهٔ ارسال به کشور، گمرک و مالیات هم حساب می‌شود. سازهای ایرانی نتیجهٔ هنر صنعتگران ایرانی‌اند و با شرایطی خاص تولید می‌شوند. مثلاً برای ساخت سنتور باید از چوب بسیار مرغوب و به عمل آمده استفاده کرد. تولیدکنندهٔ ایرانی معمولاً از چوب گردو استفاده می‌کند؛ یعنی الوارهای گردو را که در نقاط غربی کشور وجود دارند تهیه کرده و برای به‌عمل‌آمدن آن و کهنه‌شدنش مدتی در آب نگهداری می‌کند. صمغ چوب خارج می‌شود و بعد از آن مادهٔ اولیهٔ ساخت سنتور آماده است. فقط برای به‌دست آوردن چوب یک نوع ساز زحمت زیادی لازم است و قیمت ساز ایرانی با وجود کمبود سازندهٔ توانمند و مواد اولیه، آن‌قدرها هم ظالمانه نیست!
با حقوقم چه سازی را بخرم؟
حداقل دستمزد در ایران ۶میلیون و ۷۰۰هزار تومان است. سازهای بادی در ایران در مقایسه با دیگر سازها، ارزان‌ترند. میانگین قیمت ۲۰۰هزار تومانی این سازها به‌علت قیمت بسیار اندک نی‌های دست‌ساز و سازدهنی است. البته قیمت بسیار کم باعث نشده هنرجویان بیشتر به سمت این سازها بیایند. گیتار پرفروش‌ترین ساز در ایران است. میانگین قیمتش نزدیک به ۱/۵میلیون تومان است که احتمالاً بسیاری از علاقه‌مندان می‌توانند آن را تهیه کنند. منابع رایگان آموزش گیتار بسیارند و یادگیری آن آسان‌تر به‌نظر می‌رسد؛ پس افراد بیشتری را به خریدن گیتار راضی می‌کند.
قیمت یک پیانو نزدیک به ۵۰میلیون تومان است. با این میزان درآمد، برای خرید پیانو باید هفت‌هشت ماه کار کرد! در واقع کار برای موتزارت‌ها و بتهوون‌های ایرانی سخت است؛ اما سایر سازها را می‌توان تاحدودی تهیه کرد.
فرانسوی‌ها با حقوقشان می‌توانند ساز بخرند؟
در فرانسه اوضاع متفاوت است. میانگین درآمد فرانسویان به گونه‌ای است که با بخشی از حقوق ماهانهٔ خود می‌توانند گران‌ترین ساز موجود در بازار کشورشان را بخرند؛ البته سازهای چندصدهزار یورویی نیز وجود دارد تهیه‌شان بسیار سخت است. میانگین قیمت گران‌ترین ساز در مقایسه با سازهای دیگر فاحش نیست و شرایط بازار طوری نیست که فاصلهٔ قیمت میان آن‌ها زیاد باشد.
بر خلاف ایران، در فرانسه کلارینت که نوعی ساز بادی محسوب می‌شود، گران‌ترین ساز و حدوداً ۱۶۰۰ یورو است. این ساز در موسیقی کلاسیک و جاز بسیار استفاده می‌شود. ارزان‌ترین ساز در فرانسه هم در دستهٔ سازهای بادی قرار می‌گیرد. هارمونیکای ۲۰۰ یورویی ارزان‌ترین ساز در فرانسه است. البته هارمونیکا و کلارینت در ایران هم در دستهٔ سازهای ارزان و گران قرار می‌گیرند ولی استقبال از آن‌ها با فرانسه متفاوت است.
شرایطی که بازار برای موسیقی دوستان ساخت
با شرایط بازار آلات موسیقی در ایران، قیمت سازها بر انتخاب مردم هم تأثیرگذار است؛ یعنی ممکن است شخصی با وجود علاقه به پیانو، بر اساس درآمد خود تصمیم بگیرد ساز ارزان‌تری را بنوازد. مثلا قیمت کیبورد یا ارگ در ایران، یک چهارم قیمت پیانو است و این سازها شباهت زیادی با هم دارند. فاصلهٔ قیمتی سازها در فرانسه به این شدت نیست. وارداتی‌بودن سازها در ایران احتمالاً عامل چنین اختلاف قیمتی است.
هنرآموزی در رشتهٔ موسیقی و در ایران به سعی و تلاش بیشتری نیاز دارد. برعکس فرانسه، در مدارس عادی ایران، درس موسیقی وجود ندارد و ابزار موسیقی به‌صورت رایگان در اختیار دانش‌آموزان نیست تا استعدادیابی شوند یا علاقهٔ خود را به سازی خاص پیدا کنند. همچنین بازار خرید ساز در ایران به رونق بازار فرانسه نیست و افراد کمتری به سمت یادگیری صنعت ساخت ساز می‌روند؛ پس کمبود عرضه احتمالاً علت دیگری در پسِ پرده گرانی برخی سازهاست.
