قیمت کتاب از چقدر به چقدر رسید؟
قیمت کتاب از ۱۳۵۹ تا ۱۳۹۸ افزایش زیادی کرده است؛ ۲۸۷۰ برابر. ابتدا ۱۰ تومان و ۲۰ تومان گران می‌شد و سپس هم افزایش‌های هزار تومانی را تجربه کرد. در سال‌های اخیر هم که ۱۰۰۰ تومان رقمی نیست و در سال ۱۳۹۹ میانگین قیمت کتاب ۱۰ هزار تومان افزایش یافت.
سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۷ دوره افزایش شدید قیمت است. قیمت کتاب در سال ۱۳۵۹ فقط ۱۷ تومان بود. ۱۸ سال بعد، در سال ۷۷، قیمت کتاب بالأخره مقاومت ۱۰۰۰ تومانی را شکست و به ۱۱۵۰ تومان رسید. امروز با ۱۱۵۰ تومان خودکار هم نمی‌شود خرید، اما میانگین ۱۱۵۰ تومانی به معنی ۶۷ برابر شدن قیمت کتاب در آن سال‌هاست.
دوره آرامش ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۹
قیمت کتاب در سال ۱۳۸۱ به ۱۸۰۰ تومان رسید. دستگاه کارت‌خوان هنوز وجود ندارد و اسکناس ۲ هزار تومانی هم که سال ۱۳۸۲ برای بار اول چاپ شد. در نتیجه باید ۲ عدد هزار تومانی به فروشنده داد و یک ۲۰۰ تومانی هم هم بقیه پول را گرفت. ارزانی است. در همین سال‌های ارزانی قیمت کتاب به ۴۶۸۰ تومان در سال ۱۳۸۹ رسید؛ ۴ برابر برای این دوره ۱۲ ساله که از ۶۷ برابر خیلی بهتر است.
دهه ماژیک کشیدن روی قیمت پشت جلد
در این سال‌ها وضعیت جنگی بر بازار کتاب حاکم شد. در این دوره که کتاب روزبه‌روز گران می‌شد، ناشران به جای چاپ جدید، ماژیک به دست، قیمت‌ها را در دست گرفتند. قیمت در سال ۱۳۹۰ تنها ۵۱۰۰ تومان بود و در سال ۱۳۹۹ به ۴۹ هزار تومان رسید. شاید ۱۰ برابر شدنش دیده شود، اما با این رقم در سال ۱۳۵۹ می‌شد ۲۸۰۰ کتاب خرید! دوراندیشی چاپ اسکناس ۵۰ هزار تومانی در سال ۱۳۸۷ در پایان دهه ۹۰ خودش را نشان داد وگرنه با اسکناس‌های ۱۰ هزار تومانی در نهایت تا سال ۱۳۹۲ می‌شد کتاب خرید!
حرف دل ناشران پس از این همه گرانی چیست؟
اگر ۲۸۷۰ برابر شدن قیمت کتاب را به ناشران بگویید، می‌گویند باز هم باید گران شود. انگار که همه چیز عادی است. حرفشان هم این است که همه چیز گران شده است. گرانی قطعاً پدیده‌ای نسبی است و باید معیاری برای گرانی تعریف کرد. چه چیز بهتر از سکه که پشتوانه ریال است. پس ارزش کتاب را در ادامه با ارزش سکه مقایسه می‌کنیم و نشان می‌دهیم که در سال‌های مختلف با داشتن هزار کتاب، چند سکه می‌توان خرید.
علم گران‌تر است یا ثروت؟
قیمت کتاب به مدت ۲۰ سال گران و گران‌تر شد. در سال ۱۳۵۹ با ۱۰۰۰ کتاب می‌شد ۷ سکه خرید و در سال ۱۳۸۰ ارزش کتاب در برابر سکه به قدری زیاد شده بود که با ۱۰۰۰ کتاب می‌شد ۲۹ سکه خرید؛ یعنی ارزش نسبی کتاب ۴ برابر شد! اما ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود و سکه با توپ پر در انتهای قرن برای انتقام باز می‌گردد.
ارزش کتاب از ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵ آرام آرام کاهش یافت تا آنکه سونامی گرانی از ۱۳۹۶ آغاز شد و قیمت کتاب را از ۱۵ به ۵۰ هزار تومان در سال ۱۳۹۹ رساند. چه افزایشی! سکه هم عقب نمی‌ماند و در برابر جهش تقریباً ۴ برابری قیمت کتاب، بیش از ۱۰ برابر گران شد تا امروز ارزش هزار کتاب با تنها ۳ سکه برابری کند؛ یعنی کمتر از نصف سال ۱۳۵۹.
بهترین توصیف از حال حاضر کتاب شاید این باشد که کتاب در این سال‌ها گران شده است اما همچنان گران نیست! از ۱۳۵۹ تا ۱۳۹۹ قیمت کتاب از ۱۷ تومان به ۵۰ هزار تومان رسید؛ سکه هم از ۲۴۰۰ تومان به ۱۱ میلیون تومان. کدام یک بیشتر گران شده است؟ معلوم است؛ سکه! در واقع سکه ۴۵۰۰ برابر شده است و کتاب فقط ۲۸۰۰ برابر. پس ارزش نسبی کتاب در این ۴۰ سال حتی کم نیز شده است؛ یعنی اگر از پیش‌کسوتان کتاب‌فروشی حال و احوالشان را بپرسیم، پاسخ می‌دهند که:
“سرگشته چو پرگار همه عمر دویدیم….آخر به همان نقطه که بودیم رسیدیم”
در آخر هم بگوییم که حتی اگر کتاب گران نیز باشد، به معنی نخریدن و نخواندن نیست! کتاب را گران هم که بخوانیم، احتمالاً کمک کند ثروتمان را حفظ کنیم.
خاطرات تلخ و شیرین کتاب خریدن‌هایتان را همین زیر بنویسید. در سایت، اینستاگرام و لینکدین نمافر هم می‌توانید به جدیدترین آمارهای صنعت کتاب دسترسی داشته باشید.
پی‌نوشت:
نویسنده: محمد ملکی
گردآوری داده: سجاد شومالی
