جای خالی گردشگری موسیقی در ایران

گردشگری موسیقی سفری برای شرکت در یک رویداد موسیقی در کشور مقصد است. هرازگاهی خبر برگزاری کنسرت یک خواننده‌ ایرانی در اطراف کشور به گوش می‌رسد. کنسرت‌هایی که بخشی از مخاطبانشان ایرانی‌های مقیم آن کشور بوده و بسیاری از مخاطبانشان هم ایرانی‌هایی هستند که به قصد شرکت در آن کنسرت عزم سفر خارجی می‌کنند. این خواننده‌ها در داخل کشور اجازه فعالیت ندارند، پس باید کنسرت‌های خود را در کشورهای همسایه ایران برگزار کنند که سفر به آن‌ها راحت باشد.

در اطراف ایران کشورهای توریستی مثل ترکیه و امارات وجود دارد که این فرصت را برای خواننده‌های اصطلاحا لس آنجلسی طلایی‌تر می کند. اما اگر سالانه هزاران ایرانی برای شرکت در یک کنسرت از کشور خارج می‌شوند، چرا ایران میزبان رویدادهای موسیقی نباشد؟ گردشگری موسیقی یک شاخه از صنعت گردشگری است که علاوه بر گردش مالی بسیار بالا، تأثیر به سزایی نیز در بهبود دیپلماسی فرهنگی کشورها و مناطق و ارتقای برند ملی و شهری آن‌ها دارد.

آمار وضعیت گردشگری موسیقی در صنعت گردشگری جهانی

بر اساس آماری که سازمان جهانی گردشگری ارائه کرده است، جشنواره های موسیقی در سال 2016 رقمی معادل 3.2  میلیارد دلار درآمدزایی داشته‌اند. این رقم تا قبل از رسیدن به سال 2020 به 6 میلیارد دلار نیز رسید. در سال 2023 درآمد بازار گردشگری موسیقی در جهان همچنان حدود 6 میلیارد دلار بود. پیش بینی می شود 10 سال بعد یعنی در سال 2033 این رقم به 14 میلیارد دلار برسد و رشدی 9 درصدی داشته باشد. این رقم بدون درنظرگرفتن دیگر هزینه های مالی گردشگران در کشور مقصد مثل خرید محصولات، رزرو هتل، بازدید از موزه ها، گشت‌وگذار در شهر و موارد دیگر بوده است. طبق تحقیقات انجمن صنعت گردشگری آمریکا مسافرانی که به قصد بازدید از نمایش های موزیکال و فستیوال های موزیک، نمایشگاه های هنری و یا دیگر رویدادهای فرهنگی سفر می‌کنند به طور میانگین بین 30 تا 50 درصد بیش از سایر گردشگران هزینه مالی می‌کنند.

به طور کلی در سال 2022 گردش مالی و درامد حاصل از صنعت گردشگری جهانی به رقم 2 تریلیون دلار رسید. صنعت توریسم و گردشگری تا آنجا پیش می‌رود که طبق آمار حدود ۱۰ درصد اشتغال و تولید ملی جهانی را به خودش اختصاص می‌دهد. بر این مبنا گردشگری هنر و گردشگری موسیقی، یکی از رشته‌های پرسود در یکی از پرسودترین و بزرگترین صنعت های جهان است.

نمونه هایی از گردشگری موسیقی در جهان

یکی از نمونه های موفق گردشگری موسیقی در جهان جشنواره «راک در پارک» بود که در بوگوتا، پایتخت کلمبیا برگزار شد. این جشنواره موسیقی در سال 2014 میزبان 87 گروه راک بود و 400 هزار نفر را به خود جذب کرد. فستیوال سالانه موسیقی کواچلا در کالیفرنیا، جشنواره موزیک گلاستونبری The Glastonbury Festival در انگلستان و جشنواره آفتاب سوختگی در هند از دیگر رویدادهای موسیقی مشهور و بهترین فستیوال های موسیقی جهان هستند که بهترین مقاصد گردشگری خارجی به حساب می‌آیند.

برای مثال جشنواره 600 هکتاری کوچلا در سال 2019 بیش از 114 میلیون دلار درآمد ناخالص داشته است. این فستیوال موزیک در آوریل 2023 هم برگزار شد و در هر آخر هفته 125 هزار شرکت‌کننده داشت که مجموعا معادل 250 هزار شرکت‌کننده است. بریتانیا نیز یکی از بهترین مقاصد گردشگری دنیا در حوزه گردشگری موسیقی است. این کشور در 2022 بیش از 14 میلیون گردشگر موسیقی برای جشنواره موسیقی بریتانیا به خود جذب کرده است.

گردشگری موسیقی در کشورهای حاشیه ایران

فستیوال های موسیقی محرک‌های مهمی در گردشگری و به دنبال آن توسعه اقتصادی به شمار می‌روند. برخی از کشورهای منطقه و حاشیه ایران از طریق برگزاری همین رویدادهای موسیقی فارغ از امکان مثبت ارزآوری برای آن‌ها، درآمد قابل‌توجهی را برای کشورشان به عمل می‌آورند.

به طور مثال در آذرماه سال 1402 قرار است کنسرتی در شهر دبی و در سالن اپرا با ظرفیت 2000 نفر برگزار شود که خواننده آن ابراهیم حامدی معروف به ابی خواهد بود. قیمت بلیت هر صندلی در این سالن از 365 تا 3000 درهم در نظر گرفته شده است. حالا اگر میانگین قیمت هر صندلی را 1500 درهم معادل  53 هزار تومان بدانیم، حدود 20 میلیون تومان قیمت هر صندلی این کنسرت خواهد بود. مجموع آن برابر است با رقمی معادل 40 میلیارد تومان که برای کشور امارات ارزآوری خواهد داشت. بنابراین اگر فراوانی تعداد کنسرت ها و رویدادهای موسیقی این چنینی با مخاطبان خارجی را در کشور امارات مدنظر قرار بدهیم به رقم قابل‌توجهی برای صنعت توریسم و گردشگری امارات خواهیم رسید.

همچنین در اردیبهشت سال 1401 کنسرت امیرحسین مقصودلو (تتلو) در ترکیه برگزار شد. باتوجه‌به ظرفیت سالن 3555 نفری و قیمت هر بلیت که بین 200 تا 500 دلار بوده به طور میانگین رقمی برابر 40 میلیارد تومان درآمد ترکیه از گردشگری موسیقی بوده است. حالا باتوجه به اینکه بسیاری از مخاطبان این کنسرت از داخل ایران راهی این سفر شده‌اند یعنی رقم قابل توجهی ارز از ایران خارج شده که برای اقتصاد ایران اتفاق مثبتی به شمار نمی‌رود. کنسرت های سالانه و فصلی دیگری نیز به طور متناوب در این کشور برگزار می‌شوند که رقم های درآمد فستیوال های موسیقی دیگر کمتر از کنسرت های ذکر شده نیستند. از آن‌سو ترکیه نیز از مالیات درآمدها و حواشی آن، چون گشت‌وگذار و اقامت و دیگر هزینه‌های معمول سفر گردشگران خارجی درآمد خوبی کسب می‌کند. این ماجرا همین‌طور در کشورهای دیگر منطقه چون ارمنستان و گرجستان هم جریان دارد.

تاثیر گردشگری موسیقی بر مقاصد گردشگری ایران

هرچند این کسب درآمد از گردشگری موسیقی فرصتی است که خواننده‌های غیرمجاز ایرانی به کشورهای منطقه پیشکش کرده‌اند، اما ظرفیت‌ها و جاذبه های گردشگری ایران از جهت مناطق طبیعی و مکان های تاریخی، صنایع دستی ایران، موزه ها و بازار می‌تواند استقبال فراوانی را از جانب گردشگران خارجی داشته باشد. همچنین موضوع بهترین مقاصد گردشگری ایران، می‌تواند به‌مرورزمان ایران را به‌عنوان یک کشور توریستی و گردشگرپذیر در کنار دیگر کشورهای پررونق منطقه در صنعت گردشگری به عرصه رقابت با آنها بکشاند. جالب است که ایران در میان شاخص های گردشگری در زمینه منابع فرهنگی رتبه 38 را دارا است. با برگزاری رویدادهای گردشگری چون فستیوال و جشنواره های موسیقی راهی هموار برای ارتقای این رتبه برای آن پیش خواهد آمد.

گردشگری موسیقی فراتر از برگزاری کنسرت

اگر بنا باشد گردشگری موسیقی در ایران برقرار شود باید آن را فراتر از مشاهده یک کنسرت و صِرف گوش کردن به آن دانست. در این سفر توریستی لازم است که برای مخاطبان حسی ایجاد شود که منجر به تمایل به تجربه دوباره و چندباره آن باشد. تا علاوه بر رضایت توریست شرکت‌کننده، او نیز بتواند دیگران را به این جشنواره موزیک دعوت کند. این ایجاد احساس در مخاطب نیازمند «طراحی تجربه» برای مخاطبان است. کلیدواژه‌ای که رمز موفقیت بسیاری از تورهای جشنواره های موسیقی در کشورهای گوناگون در آن است. طراحی تجربه یعنی ایجاد فضای رویداد بر اساس اقلیم منطقه‌ای و فرهنگ بومی که منجر به ساخت و ایجاد یک احساس مطلوب برای مخاطب شود. برگزارکنندگان این رویدادهای موسیقی ایرانی هرچه در این زمینه موفق‌تر عمل کنند، اقتصاد بهتری برای این صنعت رقم خواهد خورد.

باید توجه داشت گردشگری موسیقی نیاز به یک رویداد تمام‌عیار و باشکوه برای موسیقی دارد. این تنها مخاطبان نیستند که برای بهره‌مندی از فستیوال موزیک و تجربه موسیقیایی سفر می‌کنند، بلکه خیلی از هنرمندان نیز برای برگزاری کنسرت های خود سفر می‌کنند و حتی تور کنسرت برگزار می‌کنند. پس صرف وجود خواننده‌های خوب و کنسرت های جذاب در یک کشور، عامل توسعه و رونق گردشگری موسیقی نیست.

جمع بندی

فرهنگ ایران باتوجه‌به شهرت منطقه‌ای و پیشینه هنری که در زمینه موسیقی بومی، محلی، ایرانی و گستردگی انواع آن دارد امکان تبدیل به یکی از مقاصد مهم گردشگری موسیقی را نیز در این زمینه دارد. صنعت گردشگری موسیقی امروزه صرفاً یک فستیوال موزیک و اتفاق هنری ساده نیست که بتوان ساده نیز از کنار آن عبور نمود؛ بلکه یک رویداد موسیقی یک اتفاق سه‌جانبه هنری، فرهنگی و تجاری است. حال اگر این رویداد موسیقی به‌خوبی مدیریت شود در هر سه جنبه موجب درآمدزایی اقتصادی ایران و رشد و تعالی آن خواهد شد. در آخر شاید بتوان گردشگری موسیقی در ایران را بلیطی برای مسافرانی در آن‌سوی مرزها دانست که با ورودشان به داخل کشور فصل تازه‌ای برای صنعت توریست ایران رقم بخورد.

منابع:

www.unwto.org

blitik.biz

dubaiopera.com

https://www.futuremarketinsights.com/reports/music-tourism-sector-preview-and-analysis

https://blog.gitnux.com/coachella-festival-statistics/

 تجارت نیوز

گردشگری موسیقی توسعه پایدار شهری و روستایی در ایران دکتر محمدرضا آزاده فر